قالب شعر سپید چیست؟ (+ تاریخچه و ویژگی ها)

قالب شعر سپید از قالب شعر نیمایی متفاوت است

قالب شعر سپید

شعر سپید به شعری گفته میشود که در تلاش است تا موسیقی بیرونی شعر را به یک سو نهد و به استفاده از موسیقی درونی کلمات می پردازد و گاهی وقت ها ضعف خود را با کمک موسیقی کناری و معنوی از لحاظ نداشتن موسیقی بیرونی، جبران کند. احمد شاملو از تقطیع در شعر سپید استفاده کرد. دلیل تفاوت قالب شعر سپید نسبت به شعر نیمایی اینست که وزن کلمات در شعر سپید باعث میشود که قالب درونی یا شکل ذهنی به خود بگیرد. قالب شعر نیمایی در مقایسه با قالب شعر سپید، به اینصورتست که اگر چه مصراع ها کوتاه و بلند شده اند ولی وزن عروضی دارند درحالیکه شعر سپید اینگونه نیست.

گاهی وقت ها به هر شعری که در دسته بندی شعر نو فارسی، در قالب شعر نیمایی گنجانده نشود؛ شعر سپید نام دارد. شعر سپید از نظر منتقدان متاخری نظیر محمد مستقیمی به عنوان پالاییده ترین نوع شعر فارسی محسوب میشود که به دور از موسیقی یا هر چیز دیگر می باشد. او درخصوص شعر در کتاب آیینه پردازان خود گفت که، کلامی مخیل درباره شعر سپید است، یکی از دلایل نام گذاری این شعر، معنی و خوانش سپیدی هاییست که به بازافرینی در فضای خیال خواننده در تقطیع های شعر سپید می پردازد و یا خواننده در فضای خیال خود، آن ها را پر می کند.

تاریخچه شعر سپید

شاملو درسال ۱۳۲۶ درمسیر شعرنیمایی، دفترشعر “آهنگ های فراموش شده” را منتشر کرد، بدین دلیل که نخستین اشعار سپید درادبیات پارسی، در این مجموعه شعر قرار داشتند. کتاب دیگر احمد شاملو پس از گذشت مدت زمانی منتشر شد که “قطعنامه” نام داشت و درآن با استفاده از سبک شعر سپید، چهار قطعه بلند سروده شده است و شاملو در این چهار قطعه با عبور از شعر نیمایی، شعر سپید را در ایران بوجود آورد. شاعران بسیاری در دهه هشتاد شمسی از این سبک شعری استفاده کردند و درحال حاضراین قالب از شعر در زبان و ادبیات پارسی از پرکاربردترین و محبوب ترین قالبهای شعر به شمار میرود.

ویژگی های شعر سپید

هنگام خواندن شعر سپید به دلیل داشتن موسیقی درونی می توان ریتم و آهنگ خاصی را احساس کرد. شعر سپید با نام دیگری همچون شعر شاملویی شناخته میشود؛ بدین دلیل که احمد شاملو، این قالب شعر را با مجموعه هوای تازه در ادبیات فارسی سرود. شعر سپید، برگرفته از مفاهیم عمیقی میباشد و شاعر، قصد رساندن این مفاهیم را با ارتباط برقرار کردن بین سطرها و بندها به خواننده دارد. ویژگی هایی این نوع شعر به خاطر نداشتن قافیه، موجب اثر گذاری بر روی آن میشود که از این ویژگی ها می توان به مکث های فراوان در میان مصراع ها، وجود سکته های متناوب، عبارات انعطاف پذیر و تکیه های پی در پی واژگان اشاره کرد. واحد شعر سپید، مبتنی بر وحدت معنایی است و بدون تعداد مصراع های مشخص، تعيين می شود.

قالب شعر سپید وزن عروضی ندارد

ساختار و قالب شعر سپید

> متفاوت بودن شعر سپید و متن:

شعر سپید از نظر بسیاری از افراد به یک متن احساسی شباهت دارد. به همین علت هر دلنوشته با تعداد ریتم های دلخواه را در گروه این اشعار قرار میدهند ولی بهتر است بدانید که ساختار شعر سپید، پیچیده است. در شعر سپید، استفاده از تکنیک های ادبی در حوزه معنایی شعر یا فرم و زبان، نقش موثری دارند. شاعر در قالب شعر سپید، بی وقفه از جملات استفاده نمیکند؛ به این طریق که گاهی اوقات طول سطرهایش بلند و گاهی وقت ها کوتاه است؛ ولی شبیه یک متن یک یا چند خطی نیست.

در گروه شعر سپید از دلنوشته هایی با توصیف های متعدد و جملات قصار استفاده نمیشود. تنها زمانی چنین مواردی به عنوان شعر سپید محسوب می شوند که ایجاز در آنها رعایت شده باشد و از متن آهنگ خاصی برخوردار باشد.

> پیوستگی ارکان شعر:

از نظر عمودی و افقی، شعر سپید، پیوستگی و ساختار دارد. شاعران سبک شعر سپید بین هر بندی از شعرهایشان، ارتباطی قوی ایجاد می کنند، حتی اگر این ارتباط ها خیلی محسوس نباشد، ولی پیوستگی شعر با کمک آن حفظ شده باشد. مخاطب با کشف این ارتباط ها می فهمد که حرف شاعر چیست و قصد رساندن چه پیام هایی را دارد.

دیدگاه شاملو درباره شعر سپید

شعر سپید از دیدگاه شاملو اینست که اگر مدعیان بر این عقیده اند که شعر سپید، یک نوع شعر نیست؛ حق با آنهاست، احتمالا شعر سپید به رقصی تشبیه شده که نیازی به موسیقی ندارد.

دلیل روی آوردن شاملو به شعر سپید

دلیل تمایل شاملو به شعر سپید از دیدگاه دکتر تقی پورنامداریان این چنین است:« شاملو به خاطر دیدی که به شعر داشت و به شعر ناب، توجه نشان میداد؛ این سبک را انتخاب کرد و مطالعات وی در این دید، تأثير و دخالت مستقیمی در نقد شعرغرب داشت و همچنین در وزن شعر فارسی، خیلی تجربه نداشت به این خاطر که شعر فارسی را به صورت پیگیر و مستمر، مطالعه نکرده است.

شاعران معروف پیرو سبک سپید

احمد شاملو معروف ترین شاعری بود که به سرودن شعر در قالب شعر سپید می پرداخت. شاعرانی نظیر سهراب سپهری، یدالله رؤیایی، فروغ فرخزاد، حسین منزوی، سید علی صالحی و علی باباچاهی از شعر نو بهره می گرفتند و اشعاری را در سبک شعر سپید می سرودند.

در قالب شعر سپید، شاعر جملات را بی‌وقفه در پی هم نمی‌آورد

گردآوری: بخش فرهنگ و اندیشه سرپوش