معتبرترین و مهم ترین جوایز ادبی جهان را بشناسید

به مناسبت پنجاهمین سال برگزاری جایزه کتاب بوکر، مهم ترین جایزه ادبیات داستانی بریتانیا، قرار است برنده برنده ها، یعنی اثر برگزیده بین ۵۰ دوره برگزاری با عنوان «بوکر طلایی» انتخاب شود. هیئت داوران این جایزه، پنج رمان را به نمایندگی از هر دهه انتخاب کرده اند و قرار است با رأی مردمی، برنده بوکر طلایی مشخص شود. ارزش نقدی این گونه جوایز ادبی، آن چنان قابل توجه است که بقیه عمر نویسنده برنده را تضمین می کند و این خود می تواند مرهمی بر دغدغه های فکری نویسنده باشد. در ادامه سعی کرده ایم با استفاده از گزارش ماهنامه نزدیک، نگاهی داشته باشیم به برخی از مطرح ترین جایزه های بین المللی کتاب و ادبیات که در ادامه می خوانید.

نوبل ادبیات

تاسیس: ۱۹۱۰

کشور: سوئد

دایره انتخاب: بین المللی

معیار انتخاب: این جایزه نه به یک اثر، بلکه به یک عمر تلاش نویسنده اعطا می شود.

جایزه: مدال طلا، دیپلم افتخار از سوی پادشاه سوئد و مقداری پول که بستگی به میزان درآمد بنیاد نوبل در سال گذشته اش دارد.

محور انتقادات: تعریف کار ایده آل از سوی این بنیاد، تعریف مشخص و دقیقی نیست. به شدت سیاسی است و بیشتر بر کارهایی تمرکز دارد که به زبان انگلیسی نوشته شده اند.

جنجالی ترین برندگان جایزه: «وینستون چرچیل» سیاستمدار بریتانیایی به دلیل نوشته هایش به ویژه «جنگ جهانی دوم» در سال ۱۹۵۳ و «باب دیلن» آهنگ ساز آمریکایی که اعطای جایزه به او بحث های زیادی را به وجود آورد.

معروف ترین نویسندگانی که این جایزه را دریافت کرده اند: آناتول فرانس، رومن رولان، ویلیام باتلر ییتز، جورج برنارد شاو، توماس مان، یوجین اونیل، تی اس الیوت، ویلیام فالکنر، برتلند راسل، ارنست همینگوی، آلبر کامو، جان اشتاین بک، ژان پل سارتر، میخائیل شولوخوف، ساموئل بکت، پابلو ترودا، هاینریش بل، سال بلو، گابریل گارسیا مارکز و...

میزان اهمیت جایزه: جایزه نوبل مهم ترین جایزه ادبی در سراسر دنیاست.

جایزه بوکر (من بوکر)

تاسیس: ۱۹۸۶

کشور: انگلستان

دایره انتخاب: بین المللی

معیار انتخاب: تا سال ۲۰۱۵ این جایزه هر سال به یک رمان انگلیسی زبان که در بریتانیا چاپ شده بود، اعطا می شد اما از آن سال با تغییر قوانینی که صورت گرفت، شامل تمام آثاری می شود که به زبان انگلیسی چاپ و ترجمه شده است و در صورت برنده شدن، جایزه نقدی بین نویسنده و مترجم تقسیم می شود.

جایزه: ۵۰ هزار پوند

محور انتقادات: هیئت تعیین کننده نامزدهای این جایزه معمولا به فساد متهم می شوند. داشتن نگاه امپریالیستی یا نفوذ بیش از حد نویسندگان و داوران آمریکایی در این جایزه، در سال های اخیر از دیگر موضوعاتی است که جنجال های زیادی را در این باره به پا کرده است.

معروف ترین نویسندگانی که این جایزه را دریافت کرده اند: کازوئو ایشی گورو، مارگارت اتوود.

میزان اهمیت جایزه: بالاترین میزان جایزه نقدی ادبی جهان از سال ۲۰۰۲ متعلق به این جایزه است.

در بخش بوکر آسیایی از ایران، کتاب «زوال کلنل» نوشته محمود دولت آبادی یک بار نامزد این جایزه شده است.

جایزه گوته

تاسیس: ۱۹۲۷

کشور: آلمان

دایره انتخاب: ادبیات به زبان آلمانی

معیار انتخاب: جایزه تا سال ۱۹۵۵ به صورت سالانه اعطا می شد اما بعد از آن، به صورت سه سالانه برگزار می شود.

جایزه: مدال گوته

معروف ترین نویسندگانی که این جایزه را دریافت کرده اند: زیگموند فروید، توماس مان، اینگمار برگمان، هرمان هسه

جایزه هانس کریستین اندرسن

تاسیس: ۱۹۵۶

کشور: دانمارک

دایره انتخاب: بین المللی

معیار انتخاب: این جایزه در واقع دو مقام ادبی متفاوت دارد. اولین جایزه به افرادی که خدماتی طولانی در زمینه کتاب کودکان از جمله طراحی، نویسندگی و ترجمه ادبیات کودکان داشته اند، اهدا می شود و جایزه دوم که «جایزه ادبی هانس کریستین اندرسن» نامیده می شود، هر دو سال یک بار به بهترین نویسنده ادبی که آثاری شبیه آثار هانس کریستین اندرسن بنویسد، اهدا می شود.

جایزه: در بخش اول نشان هانس کریستین اندرسون، مدال طلایی با ضرب چهره اندرسون و در بخش دوم ۵۰۰ هزار کرون (حدود ۹۰ هزار دلار) و یک مجسمه برنزی.

معروف ترین نویسندگانی که این جایزه را دریافت کرده اند: هاروکی موراکامی، پائولو کوئلیو، ایزابل آلنده و جی کی رولینگ از برندگان این جایزه هستند.

در بخش اول این جایزه (بخش کودکان) از ایران، هوشنگ مرادی کرمانی برای این جایزه در سال ۱۹۹۲ نامزد شد و در سال ۱۹۷۴ نیز تصویرگر کتاب کودکان، فرشید متقالی برنده این جایزه شد.

جایزه فرانتس کافکا

تاسیس: ۲۰۰۱

کشور: جمهوری چک

دایره انتخاب: بین المللی

معیار انتخاب: داشتن ویژگی انسانی و ارتباط اثر با ترویج تحمل و مدارای فرهنگی، ملی، زبانی و مذهبی، شخصیت وجودی و داشتن کاراکتری که فراتر از زمان باشد.

جایزه: ۱۰ هزار دلار آمریکا، دیپلم افتخار و تندیس برنزی

محور انتقادات: توجه بیشتر به کشور چک و همچنین آثار فرانسوی زبان.

معروف ترین نویسندگانی که این جایزه را دریافت کرده اند: پیتر هانتکه، ایوان کلیما، فیلیپ رات، مارگارت اتوود

میزان اهمیت جایزه: به دلیل این که در دو سال مختلف (۲۰۰۴ و ۲۰۰۵) برندگان جایزه فرانتس کافکا توانستند جایزه ادبی نوبل را نیز از آن خود کنند، این جایزه و معیار انتخاب های آن، به یکی از مهم ترین رویدادهای ادبی قبل از نوبل تبدیل شد.

جایزه پولیتزر

تاسیس: ۱۹۱۷

کشور: آمریکا

دایره انتخاب: آمریکا

معیار انتخاب: آثار برتر در زمینه روزنامه نگاری مطبوعاتی، روزنامه نگاری آنلاین، ادبیات و تولید موسیقی در ۲۱ بخش

جایزه: در بخش روزنامه نگاری، مدال طلا و در باقی بخش ها ۱۵ هزار دلار نقد.

محور انتقادات: دو هیئت ژوری و هیئت جایزه پولیتزر، به انتخاب آثار می پردازند. برای سال های متوالی، اختلافات بین این دو هیئت باعث می شد هیئت ژوری کتاب ها و نویسندگانی را برای دریافت جایزه به هیئت جایزه معرفی کند اما هیئت جایزه بدون توجه به آن ها، کتاب و نویسنده جدیدی را برای دریافت جایزه در نظر گرفت.

معروف ترین نویسندگانی که این جایزه را دریافت کرده اند: مارگارت میچل (برباد رفته)، جان اشتاین بک (خوشه های خشم)، ارنست همینگوی (پیرمرد و دریا)، ویلیام فالکنر (چپاولگران)، هارپرلی (کشتن مرغ مقلد) و...

جایزه ادگار آلن پو

تاسیس: ۱۹۵۴

کشور: آمریکا (نیویورک)

دایره انتخاب: ادبیات رازآلود آمریکا

معیار انتخاب: این جایزه هر سال در ۲۲ بخش به بهترین آثار سال گذشته اهدا می شود. از جمله این بخش ها، بهترین برنامه تلویزیونی، فیلم، تئاتر، فیلم خارجی و... است. در بخش ادبیات نیز این جایزه به بهترین آثار آمریکایی در حوزه ادبیات داستانی رازآلود و ادبیات غیر داستانی در سال گذشته تعلق می گیرد.

معروف ترین نویسندگانی که این جایزه را دریافت کرده اند: استیون کینگ، ریموند چندلر، آگاتا کریستی

میزان اهمیت جایزه: مهم ترین جایزه ادبی و فرهنگی در زمینه ادبیات رازآلود در آمریکاست.

جایزه ادبی زنان

تاسیس: ۱۹۹۶

کشور: بریتانیا

دایره انتخاب: نویسندگان زن انگلیسی زبان

معیار انتخاب: این جایزه در اعتراض به برنده نشدن ادبیات زنان و نویسندگان زن در جایزه های مهم بین المللی مانند «نوبل» و «من بوکر» ایجاد شد.

جایزه: ۳۰ هزار پوند پول نقد و تندیس برتری

محور انتقادات: این که در این جایزه مردان نویسنده به کل کنار گذاشته شده اند، انتقادات زیادی را متوجه موسسان این جایزه کرده است. برنده جایزه «من بوکر» در سال ۱۹۹۰ که یک زن بود، بیان کرده که جنسیت عامل مهمی در این جایزه است و به همین دلیل از فرستادن کارهای خود برای هیئت انتخاب کننده آثار خودداری کرد.

چرا جهان اسلام جایزه ادبی ندارد؟

جهان اسلام با بیش از یک میلیارد مسلمان و با داشتن ادیبان و شاعران بزرگی که بخش عمده ای از دانش بشری مدیون علوم، اندیشه و دانش اسلامی بوده است چرا یک جایزه ادبی ندارد؟ تمامی این جوایز ادبی که ذکر شد در راستای راهبرد سیاست های بنیان گذاران جایزه بوده و تعریف اصلی آن ها برای برنده شدن، نوشتن برای سیاست های آن هاست. برای خنثی سازی این سیاست های بالا به پایین، تشکیل یک جایزه ادبی اسلامی با رویکردهای علوم اسلامی در این خصوص ضروری به نظر می رسد که متاسفانه جهان اسلام تاکنون در این باره کوتاهی کرده است.