چرا تیراژ مطبوعات محرمانه است؟

بیژن نفیسی در گفت‌وگو با ایسنا، درباره‌ی علل پایین بودن تیراژ مطبوعات، اظهار کرد: به طور کلی اگر بخواهیم مساله پایین بودن تیراژ مطبوعات را ریشه‌یابی دقیق کنیم باید به این نکته توجه کنیم که به طور کلی عادت به مطالعه در ایران کم است. این موضوع هم به زمانی برمی‌گردد که زمان کتابت در ایران کوتاه و ورود این دوره به ایران نسبت به سایر کشورها با تاخیر همراه بوده است. در نتیجه عادت مطالعه در ایران کم است و این مشکل هم تنها شامل حال مطبوعات نمی‌شود و تیراژ کتاب‌ هم وضع چندان خوبی ندارد.

او ادامه داد: بررسی پایین بودن سرانه مطالعه در کشورمان بحث گسترده‌ای است که نیاز به تأمل و بررسی‌های بیشتری دارد. ممکن است در مقاطعی به دلیل شرایط خاص اجتماعی و سیاسی تیراژ روزنامه‌ها بالا باشد، اما نگه داشتن این تیراژ بالا هیچ‌گاه برای رسانه‌ها مقدور نبوده است.

این روزنامه‌نگار پیشکسوت یکی از مهمترین وظایف رسانه‌ها را اطلاع‌رسانی و افزایش آگاهی دانست و یادآور شد: طبیعتا زمانی که اطلاع‌رسانی کم شود و مردم احساس کنند نیازشان از رسانه‌ها برطرف نمی‌شود، طبیعتا دیگر مطالب آن رسانه را دنبال نمی‌کنند. بر اساس استانداردهای بین‌المللی که یونسکو به عنوان یک شاخص مطرح کرده است، میانگین رسانه‌های چاپی هر کشوری باید به اندازه ۱۰ درصد جمعیت آن کشور باشد؛ اگر جمعیت کشورمان را ۸۰ میلیون در نظر بگیریم میانگین تیراژ رسانه‌های چاپی باید روزانه ۸ میلیون باشد.

این در حالی است که ما همواره با طرز چشمگیری از این رقم پایین‌تر بوده‌ایم یعنی اگر جمعیت کشورمان را ۸۰ میلیون در نظر بگیریم میانگین تیراژ رسانه‌های چاپی باید روزانه ۸ میلیون باشد؛ این در حالی است که ما همواره با طرز چشمگیری از این رقم پایین‌تر بوده‌ایم. وقتی هم که جمعیت کشور ۳۰ میلیون بود، هیچ‌گاه میانگین تیراژ روزنامه‌های ما ۳ میلیون نبود.

نفیسی با بیان اینکه «پایین بودن سرانه مطالعه مشکلی فرهنگی محسوب می‌شود که تحت تاثیر پارامترهای زیادی قرار دارد»، خاطرنشان کرد: به مرور با ورود رسانه‌های جدید از رادیو و تلویزیون گرفته تا رسانه‌های اجتماعی نوین فرصت آموزش مطالعه با جامعه فراهم نشد و امروز شرایط به گونه‌ای شده است که اغلب مردم اطلاعات مورد نظرشان را از طریق تلفن‌های همراهشان برطرف می‌کنند و وقت کمتری را برای مطالعه می‌گذارند. این موضوع یکی از عوامل مهم روزنامه نخواندن مردم و به دنبال آن پایین بودن تیراژ مطبوعات محسوب می‌شود.

این مدرس دانشگاه افزود: از طرفی هم از ساعت ۱۲ شب نسخه‌ اینترنتی اغلب روزنامه قابل دسترس است و همین امر باعث می‌شود تا مردم دیگر انگیزه‌ای برای خرید نسخه‌های چاپی نداشته باشند. به همین خاطر فکر می‌کنم تیراژ چاپی روزنامه‌ها لزوما بیانگیر جامعه آماری مخاطبان آنها نیست و می‌توان گفت که ارتباط مردم با مطبوعات بسیار بیشتر از میزان تیراژ و آمار فروش آنها است.

او به لزوم حذف بازدید رایگان از روزنامه‌ها، تاکید کرد: بهتر است برای مطالعه نسخه‌های اینترنتی روزنامه‌ها هزینه‌ای از سوی مخاطبان پرداخت شود و حتی در ادامه این فرآیند می‌توان بازدید از خبرگزاری‌ها را نیز همانند برخی کشورهای دنیا پولی کرد. در سایر نقاط دنیا دسترسی به مطالب تولیدی روزنامه‌ها به این آسانی نیست. این کار می‌تواند فواید زیادی در پی داشته باشد؛ به عنوان مثال توانایی رسانه‌ها بالا می‌رود، می‌توانند به مرور خودکفا شود و در انتشار گزارش‌های خود از استقلال بیشتری برخوردار شوند. برخلاف تصور عمومی، رایگان بودن نسخه‌های اینترنتی روزنامه‌ها نتیجه مطلوبی ندارد. اینکه فکر کنیم رایگان بودن اطلاعات باعث می‌شود انگیزه مردم برای مطالعه بیشتر شود تصور کاملا اشتباهی است.

نفیسی اظهار کرد که وقتی مردم اخبار روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها را به صورت رایگان مطالعه می‌کنند متوجه نمی‌شوند که برای تهیه و تولید این اخبار تا چه اندازه تلاش شده است.

این روزنامه‌نگار قدیمی همچنین با اشاره به روزنامه‌هایی که زیر یک هزار نسخه تیراژ دارند و با بیان اینکه «گاهی تیراژ روزنامه‌ای از تیراژ نشریه‌ای درون سازمانی هم پایین‌تر است»، خاطرنشان کرد: ما باید ببینیم نگاه ما به رسانه چیست؛ اینکه کاری که انجام می‌هیم یک هدف است یا ابزار. اگر بخواهیم از رسانه به عنوان ابزار استفاده کنیم بحث دیگری است؛ اما اگر کار رسانه هدف باشد باید شاخص‌های مشخصی برای حضور در این حرفه در نظر گرفته شود.

دستگاه‌های متولی برای صدور مجوز نشریات و روزنامه‌ها باید به شاخص‌های مختلف توجه کنند؛ البته در هنگام درخواست مجوز سوال‌های زیادی پرسیده می‌شود اما در ادامه دیگر پیگیری وجود ندارد. به طور کلی در ایران همواره شروع کار سخت است، اما در ادامه نظارتی وجود ندارد؛ این در حالی است که در کشورهای پیشرفته شروع کار ساده است و بعد کنترل‌ها زیاد می‌شود.