گردشگری و جنگ در یک نگاه، دو مقوله غیر قابل جمع به نظر می‌رسند. با وجود این گردشگری جنگ، علاقه‌مندان خاص خود را دارد و بازار نسبتاً بزرگی را در میان مسافران خارجی و داخلی در سراسر دنیا دارد.
کشور ما نیز به عنوان کشوری که در نیمه دوم قرن بیستم درگیر جنگی نابرابر بوده است دارای فرصت مناسبی برای حضور گردشگران داخلی و خارجی و بازدید آنها از مناطق جنگی و آثار مقاومت دلیرانه مردم ایران در برابر تهاجم صدام و حامیانش است. براین اساس و به منظور بازدید علاقه‌مندان از مناطق و یادمان‌های جنگی، محل شب زنده داری‌های رزمندگان و همه خاطرات زمان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، متولی کاروان‌های راهیان نور شد.
با گذشت چند سال از راه اندازی این کاروان‌ها و حضور پر شور عاشقان فرهنگ ایثار، جهاد و شهادت از سال ۱۳۷۵، روز بیستم اسفندماه در تقویم رسمی کشور به نام روز راهیان نور ثبت شد. سفر به این مناطق با چند صد نفر آغاز و رفته رفته به چند هزار بازدید کننده و بعد تبدیل به جریان چند صد هزار نفری شد و این سال‌ها شاهد حضور میلیونی عاشقان فرهنگ ایثار، جهاد و شهادت هستیم.
از این رو عیان است که امروز دیگر راهیان نور منحصر به قشر خاص، خانواده‌های شهدا، ایثارگران و بسیجیان نیست. امروز شلمچه، فکه، اروند، طلائیه، هویزه، دو کوهه، خرمشهر و... میعادگاه همه عاشقان فرهنگ مقاومت است. گردشگران در این سال‌ها و در این روزها از اقصی نقاط جهان و با اعتقادات مختلف می‌آیند و ضمن ادای احترام به قهرمانان، حماسه سازان و حماسه آفرینان ۸ سال دفاع مقدس؛ درس ایستادگی و نهراسیدن از دشمنان را می‌آموزند و با کوله باری از اطلاعات و خاطرات، راهی سرزمین‌های خود می‌شوند. به گفته سردار نادر ادیبی دبیر ستاد راهیان نور کشور، طی دهه گذشته در حوزه گستره عمومی راهیان نور رشد بالایی را شاهد بودیم به‌طوری که سال گذشته نزدیک به ۶ میلیون نفر در مناطق عملیاتی حضور پیدا کردند که براساس آمار دقیق ۷۰ درصد از زائران، جوانان بین ۱۵ تا ۳۰ سال بودند.
سردار نادر ادیبی در گفت‌و‌گو با «ایران» علاوه بر توضیح دستاورد چند ساله در این عرصه، تأکید می‌کند راهیان نور یکی از مسیرهای جلوگیری از تحریف وقایع و فراموشی ۸ سال دفاع مقدس است. از این رو نظارت‌های مستمری بر این حوزه در بخش‌های آموزشی و در بخش‌های اجرایی روایت گری در حال انجام است. مشروح گفت‌و‌گو با دبیر ستاد راهیان نور را در زیر می‌خوانید.
با توجه به شرایط اقتصادی تحمیل شده تغییری در برنامه سالیانه کاروان‌های راهیان نور داده شده است؟
ما در دوران دفاع مقدس در بخش‌های مختلف توانمندی‌های مادی مان مثل دشمنان مان نبود. اما با وجود تنگناهایی که در آن ایام وجود داشت با تدابیر و مدیریتی که صورت می‌گرفت مشکلات از پیش رو برداشته می‌شد. راهیان نور هم نشأت گرفته از دوران دفاع مقدس و با همان تفکر جهادی در مناطق عملیاتی این کار را انجام می‌دهد. این را بر اساس تجربیاتی که داشتیم می‌گویم که به هیچ عنوان بودجه اصل نیست.
در حقیقت توانمندی‌هایی وجود دارد که حتماً می‌تواند به توسعه اقدامات و عدم توقف ما در موضوعات و برنامه‌هایی که در سال دنبال می‌کنیم، کمک کند. بهره بردن از ظرفیت مردم، استفاده از ظرفیت دستگاه‌های دولتی و نیروهای مسلح در راهیان نور توفیقاتی را برای ما ایجاد کرده است که موانع برداشته می‌شود. البته قطعاً سختی‌هایی ممکن است در راه وجود داشته باشد اما تا به امروز مانع کار نبوده است.
در بازدید از مناطق جنگی اردوها مکان یا یادمان تازه‌ای اضافه شده است؟
بله، سال گذشته در جنوب کشور یکی از یادمان‌های جدید را معرفی کردیم که طی این یک ساله آنجا خدمات خوبی ارائه شد. امسال هم یادمان شهدای والفجر یک در منطقه چم هندی را راه اندازی کردیم که گردشگران می‌توانند از این یادمان بازدید کنند. یادمان دیگری که سال ۹۷ در شورای سیاستگذاری به تصویب رسید، یادمان جبهه شهید بهشتی در قصر شیرین است که با کمک دوستان سپاه استان کرمانشاه این یادمان هم راه اندازی و برای بازدید آماده شده است.
یادمان شهدای دالک در استان آذربایجان غربی هم یکی دیگر از یادمان‌های داخلی است که مربوط به جنگ با ضد انقلاب در آن منطقه و مبارزه مردم و ایثارگران است. همچنین یادمان شهدای شیخ صله در شهرستان ثلاث باباجانی کرمانشاه از جمله دیگر یادمان‌های تازه تأسیس است که این یادمان در اوایل سال ۹۸ با ظرفیت مناسبی از نظر زیرساختی و ارائه خدمات فرهنگی و عمومی به مردم افتتاح خواهد شد.
با توجه به زلزله کرمانشاه مشکلی در بازدید از مناطق جنگی یا راه اندازی یادمان‌های این منطقه وجود ندارد؟
در بازدیدی که اردیبهشت ماه از سرپل ذهاب داشتیم با اینکه فقط چند ماه از زلزله گذشته بود مردم این شهرستان مشتاق بودند که این اقدام حتماً انجام شود و زلزله و مشکلات آن باعث نشود که موضوع بازی دراز در بازدید کاروان‌های راهیان نور کمرنگ شود. البته یادمانی که در مناطق عملیاتی کرمانشاه ساخته شد خوشبختانه باعث شده بازدیدکننده‌ها در آن مناطق حضور پیدا کنند و ارتباط بیشتری با مردم آنجا بگیرند و اگر شاهد محرومیتی در مناطق زلزله زده باشند با اقدامات جهادی سعی کنند کارهای مؤثری انجام دهند. مردم کرمانشاه خودشان استقبال کردند و امکاناتی را فراهم کردند که این یادمان زودتر راه اندازی شود. البته ستاد راهیان نور هم تلاش می‌کند با ارائه خدمات وسیع کمک حال مردم آن منطقه باشد.
برنامه‌ریزی برای حضور چهره‌های شاخص دفاع مقدس در سفر به مناطق عملیاتی انجام شده است که نسل جوان از نزدیک با آنها و طی این اردوها آشنا شوند؟
تقریباً همه فرماندهان عالی نیروهای مسلح در اردوهای راهیان نور حضور پیدا می‌کنند. هر سال ما در مناطق شاهد حضور رئیس کل نیروهای مسلح، فرمانده ارتش، فرمانده سپاه و فرمانده نیروی انتظامی هستیم. این افراد خودشان برای اینکه خدمتی انجام بدهند تمایل دارند در این مناطق و در میان بازدیدکننده‌ها حضور پیدا کنند. فرماندهان ارشد دفاع مقدس هم خودشان پیشتاز برای حضور در این اردوها می‌شوند. حتی افرادی که در حال حاضر بازنشسته شده‌اند اما مورد اعتماد مردم هستند همراه کاروان‌ها می‌شوند و به مناطق می‌آیند و تاریخ جنگ را روایت می‌کنند.
همچنین در این رابطه باید بگویم که در همین مدت اخیر کاروانی از هنرمندان و نویسندگان و شخصیت‌های شاخص در حوزه‌های گوناگون هم در اردوی دریایی راهیان نور به خلیج فارس رفتند که بازتاب بسیار خوبی داشت. با این حال بازهم ما از متولیان این امر در وزارت ورزش و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دستگاه‌های دیگر می‌خواهیم که با سازماندهی بیشتر و بهتر ما را در برگزاری اردوهای راهیان نور کمک کنند. چون در دوران دفاع مقدس حوادث و بلایای بزرگی از سر ملت ایران دفع شد که همه باید بدانند در آن ایام چه اتفاقی افتاده است.
برای جلوگیری از تحریف تاریخ جنگ تحمیلی راویان چه دقت‌های لازمی را درنظر می‌گیرند؟
راهیان نور یکی از مسیرهای جلوگیری از تحریف و فراموشی ۸ سال دفاع مقدس است. رهبرمعظم انقلاب اسلامی نکته جالبی فرمودند که تحریف و فراموشی دو خطر عمده‌ای است که همیشه در کمین حوادث تاریخی است. حادثه تاریخی دفاع مقدس به تعبیر ایشان قیامت کبری بود. شاید بعضی از اوقات نیاز نباشد حماسه رزمندگان خودمان را بگوییم بعضی مواقع لازم است بگوییم دشمن ما با چه امکانات وسیعی به جنگ با ملت ایران آمده بود.
یکی از اقداماتی که ما در اردوهای راهیان نور انجام می‌دهیم این است که امکان حضور راویانی را فراهم می‌کنیم که دوران جنگ را درک کردند، دیدند یا آموزش‌هایی را در این باره گذرانده‌اند. با این حال در این مسیر نظارت‌های مستمری بر این حوزه در بخش‌های آموزشی و در بخش‌های اجرایی روایتگری انجام می‌شود. همچنین ما در این بخش برای آینده، جوانان مستعد در روایتگری را هم پرورش می‌دهیم.
با توجه به اینکه رسانه‌ها می‌توانند کمک خوبی برای ترویج اردوهای راهیان نور باشند، آیا از این ظرفیت بخوبی استفاده می‌شود؟
تا چند سال گذشته که برخی از زوایای اثرات اردوهای راهیان نور پوشیده بود از این ظرفیت بیشتر استفاده می‌شد. اما الآن کمتر کسی است که با اردوهای راهیان نور آشنایی نداشته باشد. رسانه‌های داخلی در توسعه راهیان نور کمک کردند و اگر تبلیغ و ترویج آنها به حضور مردم نبود امروز این گستره اتفاق نمی‌افتاد. اما خبرگزاری‌های خارجی در برخی از حوادث راهیان نور از یک حادثه کوچک کوه ساختند و سعی داشتند به مردم القا کنند که خانواده‌ها به اردوهای راهیان نور نروند چون ممکن است با مشکلاتی مواجه شوند اما موفق نشدند. سند این صحبت من هم رشد سالانه ۱۰ درصدی آمار حضور افراد در اردوهای راهیان نور است. در حقیقت ما توانستیم با برگزاری اردوهای راهیان نور، گردشگری جنگ را در ایران رونق دهیم.
اگر بخواهید از این چند سالی که اردوهای راهیان نور برگزار شده یک جمع بندی کلی کنید، به چه دستاوردهایی اشاره می‌کنید؟
پاسخ این سؤال شما را باید از چهره مردمی که در این اردوها حضور پیدا می‌کنند جست و جو کرد و همین طور در تأثیرگذاری که راهیان نور و دفاع مقدس در فرهنگ عمومی گذاشته است. جمع زیادی از جوان‌های این دوران علاقه‌مند به خلق پیروزی‌های آینده هستند که آن با تکیه بر معرفی شهدا و دفاع مقدس روی خواهد داد. این یک شعار نیست یک واقعیتی است که اتفاق افتاده است.
من در گفته هایم هم اشاره کردم شما شاید در کمتر جایی صدای واحد از دین خدا و از بهترین‌ها بشنوید، در دفاع مقدس این صدای واحد شنیده شد و همه در یک مسیر حرکت کردند، صدایی که شاید الآن قلب‌ها را متزلزل می‌کند. وقتی شما در اردوی راهیان نور حضور پیدا می‌کنید آرامش قلبی برایتان اتفاق می‌افتد چون بهترین حرف‌ها از شهدا و دفاع مقدس را می‌شنوید. این بازتابی است که از راهیان نور در بین مردم به‌وجود آمده است که بهترین دستاورد به حساب می‌آید.
مرجان قندی
- 14
- 3
