کم خونی دارای انواع مختلفی میباشد که هر کدام به دلایل مختلف بوجود می آیدکم خونی
زمانی که به اندازه ی کافی گلبول قرمز در رگ ها برای حمل اکسیژن به نقاط مختلف بدن وجود نداشته باشد با مشکل کم خونی یا آنمی یا فقر الدم مواجه میشوید. همینطور ممکن است گلبول های قرمز، مشکل کمبود هموگولوبین داشته باشند( پروتئینی که دلیل رنگ قرمز سلول های خونی است). یک نفر از بین هر ۱۰ نفر خانم و یا دختر نوجوان، به بیماری کم خونی مبتلا هستند. مردان و کودکان هم در معرض خطر این بیماری هستند.
علت کم خونی
* از دست دادن خون:
در صورتیکه در زمان های قاعدگی یا زخم معده یا سرطان، خون ریزی متوالی داشته باشید، درنهایت به فقر آهن و کم خونی در بدن مبتلا می شوید.
* کمبود آهن در رژیم های غذایی:
اگر مواد غذایی که روزانه مصرف می کنید مقدار کمی آهن داشته باشد یا گوشت را در رژیم غذایی خود حذف کنید یا کودکان شیرخوار فقط از شیر مادرشان استفاده کنند، مشکل کمبود آهن بوجود می آید که این از دلایل کم خونی محسوب میشود.
* خانم های باردار:
کسانی که در حال شیردهی به فرزندانشان هستند چون سیستم عملکردی بدن خانم ها در مقایسه با آقایان چند برابر بیشتر به آهن نیاز دارد، از این جهت رژیم غذایی آنها باید سرشار از آهن باشد تا با مشکل کم خونی روبرو نشوند.
مشکل کمبود آهن از دلایل کم خونی محسوب میشودنشانه های کم خونی
در اکثر مواقع، کم خونی به آرامی خود را نشان می دهد، بدین ترتیب در ابتدا امکان دارد متوجه علایم آن در بدنتان نشوید؛ وقتی سطح هموگلوبین پائین بیاید، ممکن است با یک یا تعداد بیشتری از علائم زیر رو به رو شوید:
> درد قفسه سینه
> نفس تنگی
> مشکل تنفس هنگام انجام کارهایی مثل راه رفتن، بالا رفتن از پله ها و یا حتی حرف زدن
> خستگی شدید( شایع ترین علامتی است که اکثر افراد را آزار می دهد)
> سرگیجه
> تورم دست یا پا
> ضربان قلب سریع
> رنگ پریدگی پوست، ناخن، دهان و لثه
انواع کم خونی و روشهای درمان آن
وقتی که خون، به اندازه کافی هموگلوبین نداشته باشد، عارضه کم خونی اتفاق می افتد. وظیفه ی هموگلوبین اینست که به گلبول های قرمز خون کمک می کند تا اکسیژن از ریه ها به تمام اندام های بدن حمل شود. کم خونی دارای انواع مختلفی میباشد که هر کدام به دلایل مختلف بوجود می آید و در ادامه به آن ها اشاره شده است:
>> کم خونی ناشی از فقر آهن( IDA):
شایعترین نوع کم خونی، کم خونی ناشی از فقر آهن نام دارد. هنگامی که بدن شما به اندازه کافی آهن نداشته باشد با مشکل فقر آهن رو به رو میشوید. از این جهت بدن به آهن برای ساختن هموگلوبین احتیاج دارد. معمولاً این حالت به علت از دست دادن خون به دلیل مشکلاتی مانند عادت ماهانه طولانی و سنگین، زخم های داخلی، پولیپ های روده یا سرطان روده بروز می کند. همینطور، چنانچه رژیم غذایی شما فاقد آهن کافی باشد دچار فقر آهن می شوید. عدم وجود آهن کافی در دوره بارداری برای مادر و جنین سبب بروز کم خونی از نوع فقر آهن می شودکه اگر مواد غذایی مختلفی نظیر گوشت گاو، صدف های خوراکی، اسفناج، عدس، سیب زمینی کباب شده با پوست و تخمه گل آفتابگردان، استفاده کنید می توانید آهن موردنیاز خود را از این روش بدست آورید.
>> کم خونی سلول داسی شکل:
بیماری کم خونی سلول داسی شکل، یک اختلال جدی در خون میباشد که در اثر آن سلول های خونی، داسی شکل یا صاف غیرطبیعی می شود. RBC ها، هموگلوبین های غیر طبیعی دارند که به هموگلوبین سلول داسی شکل معروف هستند و شکل غیر طبیعی آنرا بوجود می آورند. سلولهای داسی شکل که جریان خون را متوقف می کنند، چسبنده هستند.
شایعترین نوع کم خونی، کم خونی ناشی از فقر آهن نام دارد>> کم خونی مگالوبلاستیک یا فقر ویتامین:
وقتی که با کمبود فولیک اسید یا ویتامین B- ۱۲ مواجه هستیدبه بیماری کم خونی مگالوبلاستیک مبتلا میشوید. این ویتامین ها در سالم نگهداشتن خون یا سیستم عصبی به بدن کمک می کنند. در صورت ابتلا به بیماری فقر ویتامین، بدن شما گلبول های قرمز خونی تولید می کند که توانایی تحویل اکسیژن را به خوبی ندارد. یکی از راههای درمان این نوع کم خونی، قرص های مکمل حاوی فولیک اسید می باشد. موادغذایی مختلفی نظیر دانه ها و بنشن ها، مرکبات و آب میوه ها، سبوس گندم و سایر غلات، سبزیجات برگ پهن و سبز تیره، گوشت طیور، صدف و کبد فولیک اسید موردنیاز بدنتان را تامین می کنند.
گاهی اوقات متخصص توانایی تشخیص علت این نوع کم خونی که کمبود ویتامین B- ۱۲ میباشد را ندارد. چنانچه افراد به کم خونی وخیم مبتلا باشند دچار چنین کم خونی می شوند که در حقیقت نوعی بیماری خود ایمنی تلقی میشود. کرخی و بی حسی دست ها و پاها، مشکلات در راه رفتن، از دست دادن حافظه و مشکلات بینایی از علائم عدم دریافت ویتامین B- ۱۲ کافی می باشد. روش درمان این بیماری باتوجه به عامل مولد بیماری تعیین میشود، ولی مصرف ویتامین B- ۱۲ درهر صورت اجباری است.
>> کم خونی همولیتیک:
اگر گلبول های قرمز پیش از عمر طبیعی خود از بین بروند، کم خونی همولیتیک رخ می دهد. مغز استخوان نمیتواند به اندازه کافی برای تقاضایش، RBC جدید تولید کند.
>> کم خونی آپلاستیک:
زمانی که بدنتان قادر به تولید گلبول های قرمز( RBC) به اندازه کافی نیست، به بیماری کم خونی آپلاستیک مبتلا میشوید. RBC ها هر ۱۲۰ روز در مغز استخوان تولید می شوند. وقتی که مغز استخوان نتواند RBC تولید کند، تعداد سلول های خون کاهش می یابد و در نتیجه به بیماری کم خونی مبتلا می شوید.
>> کم خونی ارثی:
اگر سابقه کم خونی در خانواده ی شما وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به این بیماری در دیگر افراد خانواده افزایش می یابد. کم خونی گلبول های داسی شکل یکی از امراض خونی ارثی می باشد. به جای تولید گلبول های قرمز خونی طبیعی که درون رگ های خونی به راحتی حرکت می کنند، گلبول های داسی شکل به سختی حرکت می کنند و لبه های خمیده دارند. این گلبول ها به آسانی توانایی حرکت در رگ های خونی را ندارد، به همین خاطر باعث انسداد مسیر رسیدن خون به اعضای بدن میشود.
بدن شما میتواند گلبول های قرمز داسی شکل را نابود کند، ولی توانایی تولید انواع طبیعی و سالم با سرعت کافی را ندارد، به همین خاطر دچار کم خونی می شوید
>> کم خونی تالاسمی:
نوع دیگری از کم خونی ارثی وجود دارد که به آن تالاسمی می گویند. بدن شما در اثر تالاسمی، ژن های ویژه ای را از دست می دهد و یا کودک، ژن های غیر طبیعی مختلف را از والدین به ارث می برد که تبعات منفی در نحوه تولید هموگلوبین دارد.
عوامل خطرناک کم خونی
از عوامل خطرناک کم خونی می توان به موارد زیر اشاره نمود :
* زنان و کودکان نسبت به مردان بیشتر به کم خونی مبتلا میشوند.
* کم خونی در دوران بارداری امری شایع میباشد ولی نباید نسبت به درمان آن بی توجهی کرد.
* عفونت کاندیدا مانع از جذب ویتامین های B میشود و کمبود ویتامین B12 سبب ابتلا به کم خونی میشود.
* برخی از مشکلات گوارشی که باعث بروز کم خونی میشود شامل بیماری کرون ، زخم، و IBS است.
* مصرف داروهای مکرر برای کم خونی یک عامل خطرناک محسوب میشود.
* احتمال ابتلای افراد بالای ۶۵ سال به کم خونی وجود دارد.
درصورت ابتلا به کم خونی شدید شاید نیاز به انتقال خون داشته باشیدروش پیشگیری از کم خونی
با رژیم غذایی مناسب میتوانید مانع از ابتلا به کم خونی شوید. بعضی از غذاها نظیر گوشت قرمز ، جگر، ماهی، عدس و لوبیا، سبزیجات برگ دار با رنگ تیره و میوه های خشک، دارای آهن می باشند. از غذاهایی که به پیشگیری از کمبود آهن کمک می کند می توان به غذاهای حاوی ویتامین B12 و فولیک اسید مانند تخم مرغ و لبنیات، اسفناج و موز اشاره کرد. ویتامین هایی که به جذب آهن کمک می کنند شامل ویتامین C موجود در مرکبات و دیگر میوه ها و سبزیجات می باشند.
راه های تشخیص کم خونی
- شمارش کامل خون
تعداد گلبول های قرمز و سفید، پلاکت ها و هموگلوبین با استفاده از آزمایش شمارش کامل خون در بدن مشخص می شود. این آزمایش شاخص های دیگری را نشان میدهد که شامل اندازه متوسط، تنوع در اندازه، حجم و غلظت هموگلوبین سلولهای قرمز خون می باشد. سلولهای خونی افرادی که مبتلا به کم خونی هستند کوچکتر از حد طبیعی میشود. زمانیکه میخواهید این آزمایش را انجام دهید از شما در مورد علایم کم خونی، داروهایی که مصرف می کنید و تاریخچه ی این بیماری در خانواده تان سوالاتی پرسیده میشود.
درصورت تشخیص ابتلای شما به کم خونی با انجام آزمایش شمارش کامل خون ، باید بر روی شما آزمایش های دیگری انجام شود. به عنوان مثال آزمایشی که در آن، شکل غیر طبیعی سلول های خونی را چک می کنند یا نوع هموگلوبین خون را با انجام آزمایش الکتروفورز هموگلوبین تشخیص می دهد. یکی از این آزمایش ها، تست شمارش رتیکولوسیت نام دارد که در نتیجه ی آن می توانید ببینید که مغز استخوان، سلول های خونی جدید را با چه کیفیتی تولید می کند.
- تست مغز استخوان
چنانچه مغز استخوان شما به میزان خیلی کم و یا خیلی زیاد سلول خونی تولید کند و یا ساختار آن غیر طبیعی باشد باید تست مغز استخوان انجام دهید. در واقع مغز استخوان یک بافت اسفنجی شکل در داخل استخوان ها می باشد. وظیفه ی مغز استخوان تبدیل سلول های بنیادی به سلول های خونیست. برای این که تست مغز استخوان انجام شود، با سوزن ریزی مقدار کمی از مغز استخوان را جدا می کنند که حدود ۳۰ دقیقه زمان می برد و این فرآیند ممکن است قدری دردناک باشد.
درمان انواع کم خونی
درصورت عدم درمان کم خونی با تغذیه باید از استفاده کنید که این مکمل های غذایی معمولاً به صورت قرص، کپسول، شربت و آمپول های حاوی آهن تجویز می شود. در ادامه انواع آنرا شرح داده ایم:
- با اصلاح شیوه تغذیه می توانید کم خونی ناشی از کمبود آهن را درمان کنید. از این جهت برای درمان چنین مشکلی باید مصرف منابع غذایی حاوی آهن را افزایش بدهید. منابع تغذیه ای حاوی آهن به ۲ دسته تقسیم می شوند، یکی از آن ها غذا هاییست که منبع آهن آنها « هم»( آهن به زبان یونانی) میباشد که در انواع گوشت ها این نوع آهن یافت می شود که ار آن ها می توان به گوشت، مرغ، ماهی و انواع غذا های دریایی که جذب آهن از این نوع مواد غذایی نسبتا خوب است، اشاره کرد. غذا هایی که منبع آهنشان« غیر هم» است. این نوع آهن در انواع سبزی ها نظیر اسفناج، جعفری و حبوباتی مانند عدس یافت میشود ولی جذب آهن از این نوع موادغذایی کم تر است، به همین خاطر در جبران کم خونی نقش زیادی ندارند و توصیه میشود افرادی که با مشکل کمبود آهن رو به رو هستند کمبود آهن خود را از طریق خانواده گوشت ها جبران کنند.
- معمولاً برای درمان بیماری های ریشه ای از داروهای کم خونی استفاده می شود. در بعضی موارد، هنگامی که کم خونی سبب بروز مشکلاتی همچون مشکلات مزمن کلیوی می شود، که باید هورمون اریتروپویتین( EPO) تزریق شود. اگر مشکل خود ایمنی سبب شود که بدن به سلول های قرمز حمله کند، یک کورتیکواستروئید مانند پردنیزولون موجب میشود که جریان حمله کند شود و در نتیجه کم خونی درمان میشود. داروی هیدروکسی اوره در کم خونی داسی شکل، میتواند باعث کاهش تعداد حمله های دردناک شود.
- برای درمان کم خونی ناشی از کمبود ویتامین از قرص آهن استفاده می شود. چنانچه آهن را بهمراه غذا استفاده کنید به خصوص آب پرتقال و غذاهای سرشار از ویتامین Cبهتر است. این نکته را در نظر داشته باشید که نباید قرص آهن خود را با کلسیم، چای یا قهوه مصرف کنید به علت این که مانع جذب آن می شود. قرص آهن را به هیچ وجه بدون تجویز پزشک استفاده نکنید واین قرص را از دسترس کودکان دور نگه دارید. اگر آهن را بیش از حد مصرف کنید امکان دارد خطرناک باشد. برخی از افراد به فولیک اسید و ویتامین B12 به جز قرص آهن، نیاز دارند.
مصرف داروهای مکرر برای کم خونی یک عامل خطرناک محسوب میشود- درصورت ابتلا به کم خونی شدید شاید نیاز به انتقال خون داشته باشید. وقتی بدن به خوبی توانایی تولید سلول خونی را نداشته باشد، با انتقال خون میتوان ، چنین مشکلی را رفع کرد. انتقال خون و یا مغز استخوان به بدن کمک می کند تا خون سالم تولید کند. در صورت نابود شدن سریع سلولهای خون، پلاسمای خون باید درمان شود و یا طحال را با انجام عمل جراحی از بدن خارج می کنند.
درمان کم خونی کودکان
از عواملی که به تعيين نوع مراقبت ها کمک می کند می توان به نوع، دلیل و شدت کم خونی کودکان اشاره کرد. تحمل کودکان در مقایسه با بزرگسالان نسبت به کم خونی بیشتر است. کودکی که به کم خونی مبتلا شده نسبت به سایر کودکان و همسالان زودتر خسته می شود لذا معلمان و مربیان باید از بیماری کم خونی کودک اگاهی داشته باشند. اگر فقر آهن یکی از علل کم خونی کودک باشد از این رو به توصیه های پزشک برای تغییر رژیم غذایی و مصرف مکمل های آهن توجه کنید. چنانچه طحال بزرگ شود، کودک نمیتواند بازی های ورزشی و تماسی انجام دهد به علت این که وی در معرض خطر پارگی یا خونریزی طحال قرار دارد.
عوارض کم خونی
درصورت عدم درمان کم خونی، مشکلات سلامتی بسیاری مانند خستگی شدید در شما بوجود می آید، یکی از عوارض کم خونی شدید اینست که بقدری شما را خسته می کند که توانایی انجام امور روزمره را نداشته باشید.
> عوارض بارداری:
زنان بارداری که به کم خونی فقر فولات مبتلا هستند احتمال زایمان زودرس آن ها وجود دارد.
> مشکلات قلبی:
کم خونی باعث میشود که ضربان قلبتان، سریع یا نامنظم( آریتمی) شود. درصورت ابتلا به کم خونی، قلب شما باید توانایی پمپاژ خون بیشتر را داشته باشد تا کمبود اکسیژن خون جبران شود که میتواند منجر به بزرگ شدن قلب یا نارسایی قلبی شود.
> مرگ:
کم خونی سلول داسی شکل که یکی از کم خونی های ارثی است میتواند باعث عوارض تهدید کننده زندگی شود. اگر مقدار زیادی خون از دست بدهید دچار کم خونی حاد و شدید می شوید که این مورد میتواند کشنده باشد.
زنان و کودکان نسبت به مردان بیشتر به کم خونی مبتلا میشوندگردآوری: بخش سلامت سرپوش
- 11
- 2
