علائم، تشخیص و درمان سرطان معده

سرطان معده به عنوان یکی از دردناک‌ترین اشکال سرطان شناخته شده است

پیشینه سرطان معده 

سرطان معده از ۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح شناخته شده بود. شیوع  سرطان معده تا ۱۹۳۰ در جهان بالاترین نوع سرطان بود پیش از دههٔ ۱۹۳۰ در بسیاری از نقاط دنیا، از قبیل ایالات متحده و بریتانیا، معمول‌ترین عامل مرگ ناشی از سرطان به‌شمار می‌رفت از آن زمان تاکنون، نرخ مرگ ناشی از این بیماری در بسیاری از نقاط دنیا کاهش یافته‌است. ولی در شرق آسیا و از جمله در قطب غربی کشور ایران جزء شایع ترین سرطان میباشد.

سرطان معده چیست؟

سرطان معده در افرادی که غذاهای دودی بیشتر می خورند، شایعتر است

سرطان معده ( به انگلیسی: gastric cancer) به زمانی گفته می شود که سلول های سرطان روی پوشش داخلی معده ایجاد می شوند.سرطان معده در جهان بعنوان چهارمین سرطان شایع و دومین عامل مرگ بر اثر سرطان شناخته می شود. این نوع از سرطان یکی از شایع ترین سرطان های بدخیم در سراسر دنیا است، شیوع سرطان معده ناشی از فرآیند ایجاد بافت سرطانی در معده چند مرحله بوده و جز بیماری های چند عاملی( Multifactorial) دسته بندی می شود. علت آن هم ایجاد سرطان بر اثر وجود عوامل عفونی، محیطی و ژنتیکی در افراد است. سرطان معده ممکن است گسترش یابد و از معده به دیگر اعضای بدن، به خصوص کبد،  ریه ها،  استخوان،  دیواره شکم و گره های لنفاوی سرایت کند.

 علل ابتلا به سرطان معده 

سرطان با تغییر در ساختار DNA شروع می شود. هنگامی که این اتفاق می افتد، دستورالعمل های کنترل رشد سلولی مختل می شوند. به دنبال این اتفاق شاید سلول هایی که باید از بین بروند، نمی میرند یا سلول ها با سرعتی بی اندازه و غیر قابل کنترل تولید شوند. دانشمندان هنوز در خصوص علت جهش بعضی سلول های معده و سرطانی شدن آن ها مطمئن نیستند. این که چرا سرطان معده (gastric cancer) دامن بعضی از افراد می گیرد، هنوز هم رازی سر به مهر است. یکی از عوامل مهم برای ابتلا به سرطان معده استعمال دخانیات به خصوص سیگار و مصرف غذاهایی که در یخچال نگهداری نمی شوند به حساب می آید.

• جراحی معده در گذشته (برداشتن قسمت انتهای معده)
• استفاده از رژیم های غذایی پرنمک و شور
• مصرف زیاد خامه پرچرب
• مصرف سیگار، قلیان، تریاک
• مصرف نوشیدنی های داغ و من جمله چای داغ  که در مناطق شمالی کشور بسیار رایج است
• داشتن مادر، پدر، خواهر یا برادری که مبتلا به سرطان معده بوده است
• سن بالاتر از ۵۰ سال
• داشتن غدد کوچک چربی( پولیپ) در معده
• به نظر میرسد خطر ابتلا به سرطان معده در کارگران مشغول در صنایعی نظیر صنایع زغال سنگ، فلز و لاستیک بیشتر باشد.
• مصرف زیاد و طولانی مدت غذاهای کنسرو شده
• مصرف مواد غذایی کپک زده به خصوص سیب زمینی ، بادام زمینی و قارچ و جوانه ها
• مصرف الکل
• مصرف آفت کش ها و سایر مواد شیمیایی مربوط به کشاورزی رنگ های غذایی مصنوعی
• مصرف غذاهایی که بسیار سرخ یا کباب شده و به رنگ قهوه ای تیره درآمده اند 
• نوع تغذیه ای که احتمال سرطان معده را افزایش می دهد

علائم و نشانه های سرطان معده 

درد شکم و یا درد بالای ناف می تواند نشانه سرطان معده باشد

افراد میان سال و مسنی که دچار علائم گوارشی علی الخصوص احساس نفخ، پری معده، ترش کردن، آروغ زدن، تهوع و استفراغ میشوند در اولین فرصت به متخصص گوارش مراجعه کنند تا تحت آندوسکوپی (Endoscopy) از حیث تأیید سلامت و خوش خیم بودن زخم های احتمالی معده قرار بگیرند.  علائم سرطان معده در مراحل اولیه و بعد از رشد سلول های سرطانی در داخل دیواره معده به سختی قابل تشخیص است.

• دل درد
• آروغ زدن های مکرر
• سوزش سر دل شدید
• زردی یا یرقان
• استفراغ
• تجمع آب داخل شكم
• بعد از خوردن مقادیر کمی از مواد غذایی احساس سیری کردن
• کاهش وزن ناخواسته
• خون در مدفوع
• خستگی 
• سوزش سر دل بصورت پیوسته
• حالت تهوع

پیشگیری از سرطان معده 

پیشگیری از سرطان معده توسط تغذیه مناسب

ترک سیگار میتواند خطر ابتلا به سرطان معده را کاهش دهد. اشخاص سیگاری ممکن است به مشاوره برای ترک سیگار، روشهای جایگزین و گروه درمانی نیاز داشته باشند. عدم مصرف غذاهای حاوی نیتریت و نیترات که نمونه های آن ها قبلا ذکر شد و پیروی از رژیم غذایی حاوی فیبر فراوان، میوه ها و سبزیجات تازه( مثل رژیم غذایی مدیترانه ای)، میتواند در پيش‌گيري مؤثر باشد.

ميزان نمک موجود در غذاها باید کنترل شود و از مصرف غذاهای فرآوری شده تا حد امکان اجتناب گردد. مصرف الکل هم نباید از حد مجاز روزانه بیشتر شود. در صورت اثبات وجود باکتری هلیکوباکتر، درمان باید حتماً طبق نظر یک پزشک متخصص انجام پذیرد که ممکن است شامل درمانهای آنتی بیوتیکی باشد.

نکات مهم برای پيش‌گيری از سرطان معده 

آشنایی با روش های پیشگیری از سرطان معده

۱- افرادی که سوءتغذیه دارند و بدنشان با کمبود کالری مواجه است بیش از دیگران در معرض ابتلا به سرطان معده قرار دارند

۲- غذاهای کم چرب و گوشت های کم چرب مصرف نمایید و غذا را با حرارت کم بپزید.

۳- وضعیت بدنی خود را با تغذیه مناسب و ورزش به حالت ایده‌ال برسانید.

۴- غلات، نان، میوه و سبزیجات بیشتری مصرف کنید. از میوه ها و سبزیجات مختلف و در رنگ های متنوع بهره بگیرید.

۵- غذاهای شور و دودی کمتری مصرف کنید: با کاهش مصرف این غذاها از معده ی خود محافظت کنید.

۶- پرهیز از استرس

۷- بیماریهای معده می توانند زمینه ابتلای افراد به سرطان معده را فراهم کنند

سن بروز سرطان معده 

بروز سرطان معده عمدتاً از ۵۰ سال به بالا آغاز می شود و زیر سن ۴۰ سال به ندرت رخ می دهد. سن شیوع و افزایش شیب بیماری، از ۶۰ سال به بالاست. بیشترین سنین بروز سرطان معده در مردان و زنان ایرانی به ترتیب « ۶۰ – ۶۴»  و« ۶۵ – ۶۹» سال است. سن بروز سرطان معده در کشور ایران ۱۰ سال جوانتر از دنیاست.شیوع سرطان معده در مردان دو برابر بیشتر از زنان است

پیشروی سرطان معده 

احتمال ابتلا به سرطان معده در مردان دو برابر زنان است

به طور معمول سرطان معده به تدریج و در طول چندین سال توسعه پیدا می کند. پیش از پیدایش یک سرطان واقعی، اغلب یکسری تغییرات پیش سرطانی در لایه ی مخاط معده اتفاق می افتد. این تغییرات اولیه به ندرت موجب ایجاد علائمی میشوند و بدین ترتیب اغلب تشخیص داده نمی شوند. سرطان هایی که در قسمت های مختلف معده آغاز می شوند ، ممکن است علائم متفاوتی را ایجاد کنند و دارای پیامدهای مختلفی باشند.

انواع سرطان معده 

انواع مختلفی از سرطان معده وجود دارد ، که عبارتند از:

۱- آدنوکارسینوم معده که در سلول های درونی ترین لایه معده رشد می کند. بیشتر سرطان های معده بعنوان آدنوکارسینوم معده طبقه بندی می شوند. 

۲- لنفوم سرطان، بافت سیستم ایمنی است که ممکن است در هر جایی بافت های لنفاوی از جمله معده یافت شود. لنفوم در معده تقریبا نادر هستند و تنها حدود ۴ درصد از کل سرطان های معده را تشکیل می دهند. 

۳- تومورهای استرومایی دستگاه گوارش، یا GISTs، نوع نادری از سرطان معده هستند که در سلول ویژه ای که در آستر معده به نام سلول های میانی کاجال نامیده می شود شکل می گیرد( ICCs). در زیر میکروسکوپ، سلول های GIST شبیه به سلول های عصبی یا ماهیپه ای هستند. این تومورها ممکن است در طول مسیر گوارشی گسترش یابند، ولی حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد در معده رخ می دهند. 

۴- تومورهای کارسینوئید معمولاً در سلول های تولید هورمونی رشد می کنند.این تومورها معمولاً به اندام های مختلف سرایت نمی کنند و تنها حدود ۳ درصد از سرطان های معده را تشکیل می دهند.

مرحله و درجه بندی شدت سرطان معده 

در مرحله اول، سرطان محدود به جدار مخاطی معده بوده ولی تعداد معدودی از غدد لنفاوی اطراف معده هم امکان دارد گرفتار شود.

در مرحله دوم،  سرطان به لایه های عمقی تر جدار معده نفوذ کرده و لایه عضلانی را هم درگیر می کند. در این مرحله امکان ابتلای غدد لنفاوی بیشتری در اطراف معده وجود دارد.

در مرحله سوم،  سرطان تمام لایه های جدار معده را گرفتار نموده و بطور وسیع تری غدد لنفاوی اطراف را مبتلا می کند و در مرحله چهارم سرطان معده در نقاط ديگر بدن نیز منتشر می شود.

روش های تشخیص سرطان معده 

سرطان معده پنجمین سرطان شایع در جهان است

اگر نشانه ای از سرطان معده در خودتان دیدید، پزشکتان باید بگوید که این علامت واقعاً به دلیل سرطان است یا علت دیگری دارد. امکان دارد او شما را به یک متخصص گوارش ارجاع دهد، پزشکی که تخصص در تشخیص و درمان بیماری های جهاز هاضمه دارد.

پزشک از سابقه بیماری های خانوادگی و فردیتان می پرسد.

ممکن است ازمایش خون یا دیگر تست های آزمایشگاهی را توصیه کند و یا انجام آزمایش های زیر را تجویز کند:

معاینه فیزیکی

پزشک برای ازمایش تغییر سطح مایعات، ورم و دیگر تغییرات، شکم شما را معاینه و همچنين برای بررسی تورم غدد لنفاوی آنرا لمس می کند. پوست و چشم های شما را نیز برای بررسی زردی، مورد ملاحظه قرار می دهد.

Upper Gl Series

 پزشک عکس برداری از مری و معده شما را با استفاده از اشعه ایکس تجویز می کند. تصاویر بعد از این که شما مقدار معینی محلول باریوم نوشیدید، انجام می شود. این محلول باعث می شود معده تان در تصاویر بهتر دیده شود.

آندوسکوپی (Endoscopy)

پزشک برای دیدن درون معده شما از یک لوله نازک( آندوسکوپ) استفاده می کند. نخست گلوی شما را با استفاده از یک اسپری بی حس کننده،  بی حس می کند. همچنين برای کمک به آرام شدن شما، به شما دارو می دهد. لوله از دهان و مری شما عبور داده می شود تا به معده تان برسد.

نمونه برداری 

پزشک برای برداشتن بافت از معده از آندوسکوپ استفاده می کند، و اسیب شناس آن بافت را برای یافتن سلول های سرطانی زیر میکروسکوپ بررسی می کند. نمونه برداری، تنها راه مطمئن تشخیص وجود سلول های سرطانی است.

روش درمان سرطان معده 

درمان سرطان معده توسط جراحی

شیوه درمان بیماران مبتلا به سرطان های دستگاه گوارش ارتباط تنگاتنگی با مرحله بندی تومور دارد. استفاده از یک روش مطمئن برای تعیین مرحله بیماری برای اتخاذ تصمیم مناسب در درمان بیمار ضروری است.

تشخیص سرطان معده با گرفتن شرح حال و معاینه دقیق بیمار انجام می شود. بیمار معمولاً دچار علایمی مثل سو هاضمه، سوزش سردل، دفع بادگلو، احساس نفخ و گاز در شکم،، درد شکمی، تهوع ، اسهال یا یبوست بهمراه از دست دادن شدید وزن، استفراغ خونی یا مدفوع سیاه رنگ( Melena) است.

در مرحله بعد بیشتر پزشکان آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی را انجام می دهند. در این روش، پزشک امکان دیدن فضای داخل مری و معده و قسمت ابتدایی روده باریک را دارد و درصورتی که ضایعه ای به صورت زخم یا التهاب دیده شود، پزشک میتواند از ضایعه نمونه برداری( Biopsy) کند و برای تشخیص به ازمایشگاه اسیب شناسی بفرستد.

روش دیگر، انجام سونوگرافی داخلی از طریق آندوسکوپی( Endoscopic Ultrasound) است که به پزشک امکان می دهد علاوه بر  دیدن داخل معده به وسیله دوربین، بافت مخاطی و عضلانی معده را نیز از داخل مورد ارزیابی اولتراسوند قرار دهد. روشهای گوناگون تصویربرداری نظیررادیوگرافی معده با کمک ماده حاجب( Barium- meal Gastric Photofluorography‏)، CT- scan و MRI نیز در صورت لزوم و صلاح دید پزشک میتوانند در تشخیص بیماری بکار گرفته شوند.

طول عمر سرطان معده 

بر اساس گزارشات به دست آمده در بیشتر موارد سرطان معده دیر شناسایی می شود. به همین دلیل  طول عمر  ۵ سال میباشد و حتی در صورت درمان هم کم تر است. به همین دلیل شناسایی علایم اولیه و غربالگری این نوع سرطان در تشخیص و درمان بموقع مؤثر میباشد.

البته امروزه درمان ها و روش های جدید جراحی مدرن نسبت به ۳۰ سال پیش توانسته جان بسياري از افراد مبتلا به سرطان معده پیشرفته را نجات دهد.

گردآوری: بخش سلامت سرپوش