سرطان پروستات| معرفی انواع روش های درمان، علائم و تشخیص سرطان پروستات

معاینه غده پروستات از طریق معاینه مقعد ساده‌ترین روش تشخیص سرطان پروستات می باشد

پروستات چیست؟

پروستات یک غدد کوچک در دستگاه تناسلی مرد است. این غده به ساختن منی (مایع شیری رنگ که در زمان نعوظ اسپرم را از بیضه ها در طول آلت تناسلی حرکت می دهد) کمک می کند. این ترشحات وظیفه تغذیه اسپرم ها را بر عهده دارند که به بیان دقیق تر تقریباً ۳۰ درصد مایع منی از ترشحات پروستاتی تشکیل می شود. این غده بخشی از مایع سمینال را برای انتقال و تغذیه اسپرم می سازد، همچنین پروستات قسمتی از پیشاب راه، یعنی لوله ای که ادرار را از مثانه به خارج و از روش آلت تناسلی حمل می کند، احاطه کرده است.

سرطان پروستات جزو شایع‌ترین سرطان‌ها در مردان است

سرطان پروستات، مانند سرطان های دیگر، رشد نامتناسب سلول ها در غده پروستات است. سرطان پروستات اغلب از سلول های آدنوکارسینوما تشکیل شده است، که از بافت غده ای نشأت می گیرند. متاستاز (فراگُستری) به فرایندی گفته می شود که سرطان از طریق خون یا سیستم لنفاتیک در بدن منتشر شده و در دیگر قسمت ها رشد می کند. سرطان پروستات (Prostate cancer) اکثراً به غدد لنفاوی لگن و همچنین استخوان ها متاستاز می دهد. در مراحل پیشرفته تر میتواند مشکلاتی را در ادرار کردن، خون در ادرار یا درد در ناحیهٔ لگن و کمر هنگام ادرار به وجود آورد.۳ بیماری پروستات عبارتند از:

• عفونت پروستات
• بزرگی خوش خیم پروستات
• سرطان پروستات

زنان و سرطان پروستات 

پروستات غده ای است که در دستگاه ادراری - تناسلی آقایان قرار دارد و حقیقتا خانم ها از این غده برخوردار نیستند و پروستات زنان به غده کوچک دیگری اشاره دارد که در بخش جلویی واژن قرار دارد و گاها آنرا با غدد skene می شناسند. ابتلا زنان به سرطان پروستات بسیار نادر است ولی امکان دارد غده skene در عملکرد خود دچار اختلال شود و یا دیگر ارگان های مجاور مانند سرطان های مجاری ادراری از این غده نشات گرفته باشد. از جمله علائم سرطان پروستات در زنان وجود خون در ادرار (هماتوری) برای بازه زمانی طولانی مدت و بدون درد است که باید به سرعت بررسی شده و در صورت بروز هر گونه اختلال روند درمانی برای فرد صورت گیرد.

نقش DNA در سرطان پروستات 

سرطان پروستات، در اثر تغییراتی است که در دی ان ای (DNA) سلول های پروستاتی سرطانی ایجاد می شود. دی ان ای، در ساختار ژن های انسان وجود دارد و کنترل کننده نحوه رفتار سلول هاست. دی ان ای (DNA) از والدینمان به ارث می رسد. درصد کوچکی از سرطان های پروستات (حدود ۱۰.۵ درصد) مرتبط با این تغییرات ارثی است. سرطان پروستات، همچنین با سطوح بالاتر هورمون مرتبط است. سطوح بالای هورمون مردانه یا آندروژن، نقش مهمی در افزایش ریسک سرطان پروستات در برخی از مردان ایفا می کند. 

احتمال ابتلا به سرطان پروستات در مردانی که ورزش می‌کنند کمتر است

چنانچه سرطان در خارج از غده پروستات گسترش یابد، یک مرد امکان دارد موارد زیر را تجربه کند:

• درد در ناحیه کمر، باسن، ران، شانه ها یا استخوان های دیگر
• تورم یا ایجاد مایعات در پاها
• کاهش وزن غیر قابل توضیح
• خستگی
• تغییر در عادات روده

علائم سرطان پروستات 

سرطان پروستات در مراحل اولیه رشد خود امکان دارد علائم و نشانه ای از خود بروز ندهد. ولی در صورتیکه بیماری پیشرفت زیادی داشته باشد امکان دارد سبب بروز علائمی شود مثلا :

۱- اختلال نعوظ:

نداشتن نعوظ در طول ۸ تا ۱۲ هفته بعد از عمل جراحی سرطان پروستات، کاملاً طبیعی است، ولی در صورتی که عصب های شما آسیب دیده باشند، شانس بروز اختلال طولانی مدت نعوظ، فزونی می یابد. در این باره، انتخاب یک فوق تخصص پروستات عالی و همچنین یک جراح ماهر، بسیار اهمیت دارد، چون طبق مطالعات انجام شده، هر چه تعداد جراحی هایی که پزشک انجام داده است بیشتر باشد، شانس شما برای عملکرد بهتر در زمینه نعوظ هم بالاتر خواهد رفت. در صورتی که جراح کار خود را با ظرافت و دقت زیاد روی عصب ها انجام دهد، احتمال بروز این مورد، به کم ترین حد خود می رسد. همچنین برخی از مردان، کاهش کمی را در طول آلت تناسلی خود مشاهده می کنند که به علت کوتاه شدن مجرای ادرار است.

سلول های سرطان پروستات برای رشد خود به تستوسترون وابسته هستند

۲- خون در مایع منی:

غالبا به علت وجود خون، شکل و ظاهر مایع منی تغییر می کند. شخص مبتلا امکان دارد توانایی لازم را برای حفظ نعوظ به اندازه ی مناسب برای برقراری رابطه ی جنسی از دست بدهد ولی در واقع، حدود دو سوم از مردانی که به سرطان پروستات مبتلا میشوند، خیلی از این علائم را در خود مشاهده نمی کنند. اما یک سوم باقی مانده معمولاً متوجه حداقل یکی از این علائم می شوند.  

۳- بی اختیاری ادرار:

بی اختیاری ادرار یکی از علائم سرطان پروستات است. بی اختیاری ادرار به معنی، عدم کنترل ادرار و یا نشت کردن آن است. انواع گوناگون بی اختیاری ادرار وجود دارند. این مشکل به لحاظ فیزیکی و هم از نظر عاطفی مشکل ساز است. 

۴- درد متناوب در قسمت پایین پشت، مفصل ران، یا قسمت های بالای ران:

احساس ناراحتی یا درد هنگام نشستن میتواند از علائم وجود مشکلی در پروستات باشد. این نوع درد احیانا در اثر فشار آوردن غده ی پروستات به دیگر قسمت های لگن بوجود می آید. چنانچه متوجه شده اید که در حالت نشسته درد دارید، ولی زمانی که می ایستید حس بهتری دارید، این مسئله میتواند نشانه ی مهمی از علائم سرطان پروستات باشد.

۵- کمر درد:

 خیلی از افراد امکان دارد کمر درد خود را ناشی از فعالیت زیاد بدنی یا بد خوابیدن بدانند، ولی حس درد یا خشک شدن در ناحیه ی کمر یکی از نشانه های سرطان پروستات است.

یکی از علائم سرطان پروستات، کمردرد است

۶- نیاز به ادرار کردن مکرر در شب:

ادرار کردن در دفعاتی بسیار بیشتر از حد طبیعی از نشانه های سرطان پروستات است. 

۷- بروز مشکل در دفع ادرار:

این مورد شامل سوزش و درد در موقع ادرار، وجود مشکل در ادرار کردن یا هر گونه دشواری در کنترل آن است. معمولاً این موارد با گذشت چند ماه از جراحی رفع شده و نیاز به انجام اقدام خاصی نیست. بروز بی اختیاری ادرار و از دست دادن کنترل به صورت مداوم، یک مورد نادر سرطان پروستات است.

۸- خون در ادرار:

در‌صورتی‌که ادرارتان خونی است یا ادرار کردن تان با حس درد یا سوزش همراه است، حتماً به پزشک مراجعه کنید که یکی از علائم سرطان پروستات است. به علت نزدیکی غده ی پروستات به مجرای ادرار و مثانه، فشار تومور سبب بروز چنین تغییراتی در ادرار می شود.

۹- بی اشتها شده اید:

اگر یکباره بی اشتها شده اید، این مسئله میتواند از علائم هشدار دهنده ی سرطان پروستات باشد. هرچند این نشانه جزئی بنظر میرسد ولی نباید به آن بی توجه بود.

تشخیص زود هنگام سرطان پروستات 

ترکیبی سه گانه برای تشخیص سرطان پروستات وجود دارد که به شرح زیر است:

>> معاینه پروستات با انگشت از طریق مقعد (DRE):

یکی از روش های تشخیص سرطان پروستات، DRE است. پزشک برای انجام دستکش می پوشد و با چرب کردن انگشت خود آنرا به داخل راست روده شما فرو می برد تا پروستات شما را لمس و معاینه کند، به دلیل آن که پروستات نزدیک راست روده می باشد. در صورتیکه پزشک هر چیز غیر طبیعی را در بافت، شکل و یا قوام پروستات شما پیدا کند، امکان دارد به تست های بیشتری نیاز داشته باشید.

>> اندازه گیری و تعیین میزان تولید PSA:

 نخستین اقدام اندازه گیری میزان PSA خون شما می باشد. PSA ماده ای است که از پروستات ترشح و وارد خون می گردد که اندازه آن در خون بسته به حجم پروستات، دستکاری های اخیر پروستات مانند معاینه انگشتی، سیستوسکوپی و ورم پروستات متغیر می باشد. اندازه PSA اکثرا بر اساس سن بیمار و حجم پروستات بررسی می گردد. به عنوان مثال در یک شخص ۵۰ ساله اندازه PSA باید زیر ۲ باشد ولی در یک شخص ۶۵- ۷۰ ساله تا ۴ را طبیعی تلقی می کنیم. نکته بسیار مهم هر PSA افزایش دهنده تدریجی سرطان پروستات است مگر این که خلافش را با نمونه برداری ثابت کنیم. نتیجه این که اگر در آزمایشات گوناگون سطح PSA خون شما روند صعودی دارد حتماً آنرا جدی گرفته و به پزشک ارولوژیست یا مجاری ادرار مراجعه نمایید.

صرفا سطح بالای PSA در آزمایش خون فرد نمایانگر ابتلا به سرطان پروستات نیست

>> معاینه پروستات توسط اولراسوند سونوگرافی:

در صورتیکه تست های دیگر احتمال سرطان پروستات را افزایش داد، پزشک شما ممکن است از سونوگرافی از طریق راست روده (ترانس رکتال) استفاده کند تا پروستات شما را بیشتر مورد آنالیز قرار دهد. یک میله ی کوچک در شکل و اندازه ی یک سیگار، در راست روده ی شما قرار داده می شود. این میله از امواج صوتی برای ایجاد یک تصویر از غده ی پروستات شما استفاده می کند.

ریسک فاکتورهای سرطان پروستات 

از علل ایجاد سرطان پروستات سن، چاقی و اضافه وزن، ژنیتک، رژیم غذایی، ملیت، نژاد، بیماری های مقاربتی، فعالیت جنسی، ورزش، سیگار کشیدن، قد، برخی از داروها می باشد.

نقش خود ارضایی مکرر در سرطان پروستات

بین مردان ۲۰ تا ۳۰ ساله ای که،"خودارضایی مكرر" تا هفت بار در هفته داشته اند در قیاس با مردان سالمی که کم تر از یک بار ‏در ماه استمنا می کردند، ۷۹ درصد بیشتر دارای خطر ابتلا به سرطان پروستات در سنین بالا بودند. مطالعات نشان میدهد که مردان ‏جوان که به لحاظ ژنتیکی دارای سرطان پروستات حساس به هورمون هستند، درصورتی که بدن آن ها بطور طبیعی سطح هورمون های مردانه را ‏بالا ببرد، خطر ابتلا به سرطان پروستات را بالا می برد‎.‎

روش پیشگیری از ابتلا به سرطان پروستات

کاهش وزن و انجام حرکات کششی بطور منظم میتواند به جلوگیری از درد لگن و کمر ناشی از فرسودگی کمک کند. ۷۰ درصد از وزن بدن به وسیله لگن تحمل می شود. هرچه فشار کمتری روی لگن باشد، احتمال جلوگیری از بروز مشکلات لگن در آینده بیشتر است. مصرف غذاهای سالم و ورزش هم یک روش جلوگیری مثبت برای سرطان پروستات است، اگرچه نیاز به شواهد بیشتری برای تائید آن است. پوکی استخوان اکثراً با تقویت استخوان ها قابل پیشگیری است، بدین ترتیب در مورد مصرف مکمل های کلسیمی که امکان دارد نیاز داشته باشید و نیز مواد مغذی که بدن برای داشتن استخوان هایی سالم نیاز دارد، با متخصص مشورت کنید.

از چه نوع غذاهایی برای پیشگیری از ابتلا به سرطان پروستات دوری کنیم؟

> تغذیه مناسب میتواند جلوی خیلی از امراض به ویژه سرطان پروستات را بگیرید.

> گوشت قرمز برای مردان به ویژه در سنین بالا برای پیشگیری از ابتلا به سرطان پروستات باید کنترل شود.

> برای جلوگیری از ابتلا به سرطان پروستات، سعی کنید از گوشت های خام دوری کنید.

> همچنین مصرف غذاهای پرچرب را برای جلوگیری از سرطان پروستات از وعده های غذایی خود دور کنید یا این که بسیار کم تر کنید.

عوامل مهم در كاهش سرطان پروستات

- مصرف گوشت ماهی به علت وجود اسیدهای چرب امگا ۳.

- مصرف سلنیوم، ویتامین های D و E و عنصر روی.

- مصرف سبزیجات مثل انواع كلم ها (كلم گل، كلم پیچ، كلم تكمه و...) به علت داشتن تركیباتی مانند ایندول ـ كربونیل، گلوكاریك اسید (كلسیم ـ دی ـ گلوكارات) و سولفورافان.

مصرف روی و ویتامین های D و E عامل موثری در كاهش خطر ابتلا به سرطان پروستات است

انواع درمان و نمونه برداری سرطان پوستات

اکثراً برای مردانی که به مراحل اولیه سرطان پروستات مبتلا هستند و در سلامتی به سر می برند، جراحی یک راه درمانی مناسب است. به عمل جراحی که در آن پروستات (پروفسرته) را برمی دارند، پروستات برداری و یا پروستاتکتومی می گویند. بطور معمول جراحان از این دو روش استفاده می کنند: 

- هورمون درمانی:

این شیوه درمانی برای استفاده از داروها به منظور کوچک کردن و یا کاهش سرعت رشد سلول های سرطان پروستات طراحی شده است ولی نمی تواند سلول های سرطانی را از بین ببرند. از هورمون درمانی برای کاهش علائم سرطان پروستات و کاهش سرعت گسترش سرطان های مهاجم با کاهش یا توقف تولید هورمون های مردانه (اندروژن ها) مثل تستسترون، استفاده می شود. عوارض آن شامل ناتوانی جنسی، رشد بافت سینه، گرگرفتگی و فزونی وزن می شود.

- پرتودرمانی:

پرتودرمانی روشی نوین برای درمان سرطان پروستات است.

- پرتودرمانی خارجی: 

یک دستگاه به سلول های سرطانی پرتو می تاباند. دستگاه اطراف بدن می چرخد و پرتو را از جهت های زیادی به بدن می تاباند. پس از این که پزشک قسمتی از بدن را که به اشعه احتیاج دارد، بطور دقیق مشخص کرد، درمان سرطان پروستات معمولاً ۱ دفعه در روز، ۵ روز در هفته و به برهه زمانی ۶ تا ۸ هفته انجام می شود. 

- براکی تراپی:

در این روش منابع رادیو اکتیو بیشتری درون غده سرطانی شده پروستات قرار داده می شود.

- جراحی برداشت بیضه ها (ارکیکتومی): 

برداشتن بیضه ها باعث کاهش سطح تستوسترون در بدن می شود که یکی از روش های درمان سرطان پروستات است.

- شیمی درمانی:

شیمی درمانی باعث نابودی سلولهای سرطانی در تمام بدن می شود، بدین ترتیب زمانی به کار می رود که سلولهای سرطانی به دیگر جاهای بدن منتشر شده اند و سرطان پروستات به هورمون درمانی پاسخ نداده باشد. اکثر شیمی درمانی داخل وریدی تجویز می شود. فرآیند درمان با توجه به وسعت سرطان ۳ تا ۶ ماه طول می کشد. عوارض جانبی شیمی درمانی سرطان پروستات عبارتند از: حالت تهوع و استفراغ، خستگی و زخم دهان.

- کرایورتراپی Cryotherapy در درمان سرطان پروستات:

 در کرایوتراپی سلولهای سرطانی به صورت موضعی و با سرمای زیاد نابود می شوند. از کرایوتراپی کمتر در درمان سرطان پروستات استفاده می شود، زیرا هنوز کارآمدی اش در طولانی مدت اثبات نشده است. البته این روش مزایایی هم دارد، از جمله دوره بهبودی کوتاه تر. از آنجایی که این روش باعث آسیب اعصاب ناحیه هم می شود، ۸۰% مردان پس از کرایوتراپی دچار کاهش میل جنسی می شوند. همچنین میتواند بطور موقتی باعث سوزش و حساسیت مثانه (پیشابدان) و روده شود.

یکی از راه های درمان سرطان پروستات، کرایوتراپی است

- درمان سرطان پروستات با جراحی لاپاروسکوپی: 

تازه ترین نوع جراحی برای برداشتن پروستات است. در این روش برش کوچک تری به وجود می آید و از لولۀ باریکی که دوربینی در انتهای آن نصب شده است، استفاده می کنند که به وسیلۀ روبات کنترل می شود.

مرگ و میر ناشی از سرطان پروستات 

انواع مختلفی سلول در غده پروستات وجود دارند ولی تقریباً تمام سرطان های پروستات از سلول های غده ای منشاء می گیرند به این نوع سرطان، آدنوکارسینوم گفته می شود.

از هر ۶ مرد، ۱ نفر در طی زندگی به سرطان پروستات مبتلا می شود و از هر ۳۵ مرد، ۱ نفر در اثر بیماری سرطان پروستات می میرد. میزان مرگ و میر ناشی از سرطان پروستات امروزه تحلیل رفته و بیماری بسیار سریعتر تشخیص داده می شود. گرچه میانگین سنی ابتلا به سرطان پروستات بیش از ۶۰ سال است؛ ولی بروز آن در سنین قبل از ۴۰ سالگی هم دیده شده است. بدین ترتیب پزشکان معتقد هستند که مردان بالای ۴۰ سال باید هر ساله تحت غربالگری سرطان قرار گیرند.  

گردآوری: بخش سلامت سرپوش