همه مستحبات بعد از تولد نوزاد

مستحبات بعد از تولد نوزاد

مستحبات بعد از تولد نوزاد

مستحبات بعد از تولد نوزاد شامل مجموعه‌ای از عملیات و مراقبت‌ها است که پس از به دنیا آمدن نوزاد انجام می‌شود. این مستحبات برای حفظ سلامت و رشد سالم نوزاد بسیار مهم هستند. انجام مستحبات بعد از تولد نوزاد، سبب برکت و سعادت نوزاد و خانواده او می شود و به والدین کمک می کند تا فرزند خود را به بهترین نحو تربیت کنند. در این مقاله به معرفی و توضیح اجمالی این مستحبات به همراه روش‌های انجام آن‌ها می‌پردازیم. برخی از مهمترین مستحبات بعد از تولد نوزاد عبارتند از:

عقیقه: 

عقیقه یکی از مستحبات مؤکد بعد از تولد نوزاد است و به معنای ذبح گوسفند یا گاو یا شتری در روزهای اول تولد نوزاد، و بهتر در روز هفتم، برای وی و تقسیم گوشت آن بین مؤمنان است. درصورتی که به هردلیلی عقیقه در روز هفتم صورت نگرفت تا زمان بلوغ بر پدر مستحب خواهد بود و اگر تا آن زمان نیز انجام نداد، بعد از بلوغ بر خود فرزند مستحب می شود. 

یکی از سنت هایی که برای بعد از تولد نوزاد سفارش می شود عقیقه کردن است، البته توصیه می شود که از گوشت عقیقه شده پدر و مادر فرزند نخورند. مقدار کراهت برای مادر بیشتر خواهد بود. توصیه می شود که عقیقه را پخته و به فقرا دهند یا به صورت خام آن را تقسیم کنند. در زمان ذبح گوسفند بهتر است دعای زیر خوانده شود:

بسم‌الله و بالله، اللهم عقیقة عن فلان (به جای فلان اسم نوزاد گفته شود) لحم‌ها بلحمه و دم‌ها بدمه و عظم‌ها بعظمه. اللهم اجعل‌ها و قاء لآل محمد علیه و آله السلام.

ولیمه: 

ولیمه به هنگام تولد نوزاد نیز مستحب است این کار احترام و تکریم مقام و شکر‌گزاری به درگاه خداوند متعال است که نعمت فرزند را به پدر و مادر عطا کرده است.  ولیمه یکی از پنج موردی است که ولیمه در آن مستحب می باشد چنان که یکی از آن پنج مورد به هنگام ختنه است.

امام صادق (علیه‌السّلام) به هنگام ولادت فرزندشان امام کاظم (علیه‌السّلام)، سه روز مؤمنین را اطعام نمودند و بر همین اساس مرحوم شیخ حرّ عاملی درکتاب وسائل الشیعة بابی تحت عنوان «باب استحباب اطعام الناس عند ولادة المولود ثلاثه ایّام» ذکر کرده است.

نکات مهم در رابطه با ولیمه به شرح زیر می باشند:

ولیمه دادن در تولد فرزند مستحب است.

۲- لازم نیست ولیمهء تولد فرزند در روز تولد وى باشد, بلکه اگر چند روزى هم بگذرد مانعى ندارد.

۳- ولیمه دادن براى ختنهء فرزند, نیز مستحب است.

مستحبات بعد از تولد نوزاد؛ ولیمه دادن

تراشیدن موی نوزاد:

در روز هفت تولد نوزاد ـ دختر یا پسر ـ مستحب است موى سر او را تراشیده و به اندازه وزن موها طلا و نقره صدقه دهند. دانشمندان فوائد این‌کار را تقویت نوزاد و باز شدن منافذ پوست سر و هم‌چنین تقویت حسّ بینایی، بویایی و شنوایی می‌دانند. مکروه است قسمتى از موى سر نوزاد را تراشیده و قسمتى را باقى گذارند. 

در روایتی که عمار از امام صادق نقل می کند، اینگونه آورده اند: بعد از تولّد نوزاد در روز هفتم سر نوزاد تراشیده شود و به وزن آن طلا و نقره صدقه دهید. «ثُمَّ یُحْلَقُ رَاْسُهُ وَ یُتَصَدَّقُ بِوَزْنِ شَعْرِهِ ذَهَباً اَوْفِضَّةً».

اسحاق بن عمار نیز در صحبت دیگری از امام صادق سوال می کند:

ابتدا بعد از تولّد نوزاد چه عملی باید انجام پذیرد؟

آن حضرت در جواب فرموده است: «سر او را بتراشید و به وزن موی او طلا و نقره صدقه بدهید»

در این حکم تفاوتی بین دختر و پسر وجود ندارد و در روایتی دلیل تراشیدن موی سر نوزاد را براساس آنچه امام صادق می گویند، اینگونه عنوان می کند : علّت استحباب تراشیدن سر نوزاد، پاک شدن از موی رحم است.

برخی از دانشمندان نیز درمورد این سنت اسلامی عنوان می کنند که تراشیدن موی سر نوزاد می تواند با عث تقویت و باز شدن منافذ پوست سر شود، همچنین بر حس بینایی، بویایی و شنوایی نیز تاثیر خواهد گذاشت. برخی دیگر نیز به آثار صدقه دادن اشاره می کنند، همچنین اضافه کرده اند وقتی نوزادان امروز در فردای زندگی‌شان از علاقه‌مندی پدر و مادر نسبت به خود آگاه شوند که چگونه آن‌ها برای سلامت و تندرستی او صدقه داده و انفاق کرده‌اند یا این‌که روز هفتم ولادت، او را گرامی داشته‌اند، آن‌ها نیز در تکریم و احترام پدر و مادر خواهند کوشید و صفا و صمیمیّت زندگی مضاعف خواهد شد.

اذان و اقامه:

گفتن تکبیر به هنگام تولد نوزاد مستحب است و می توان گفت: «الله اکبر» یا «الله اکبر علی تمام نعمه». براساس این روایات، اذان و اقامه گفتن در گوش نوزاد، موجب آرامش روحی کودک و ایمنی وی از شیطان، جنون و پیسی می شود. البته اذان هرجا گفته شود، شیطان از آنجا دور می شود؛ از این روست که برای کودکان نیز سفارش شده است.

به طورکلی اذان و اقامه گفتن در گوش کودک به سه دلیل می تواند بر تربیت او تاثیر داشته باشد: 

- ابتدا تاثیر جسمی و ایمنی از بیماری هایی که ممکن است کودک به آنها دچار شود. 

- ثانیا تاثیرات معنوی و آرامش روحی که با دوری شیطان برای کودک ایجاد خواهند شد. 

- ثالثا کودک می تواند با مفاهیم اعتقادی و مذهبی از همان روزهای ابتدایی تولد آشنا شود و در آینده نیز با این موارد انس و علاقه بیشتری پیدا خواهد کرد. 

مستحبات بعد از تولد نوزاد؛ اذان و اقامه گفتن

نامگذاری نیکو برای نوزاد:

مستحب است که در روزهای ابتدایی تولد نوزاد، نام نیکو و شایسته برای او انتخاب کنید. این موضوع کاملا حق کودک بر ضمه پدر و مادر می باشد که بسیاری از فقها به تفسیر آن پرداخته اند. بهترین هدیه ای که می توان به هر نوزادی از همان روزهای ابتدایی تولد از سمت پدر و مادر اهدا شود، نام او است. این اسم فرد خواهد بود که تا ابد از وی جدا نمی شود و همواره در شخصیت و موقعیت اجتماعی او تاثیر گذار خواهد بود. درباره رعایت این حق در روایات تعابیر متعددی آورده شده است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می شود: 

پیامبر در رابطه با انتخاب اسم به امام علی اینگونه می فرمایند: 

حق فرزند بر پدرش این‌ است که نام نیکو برای او انتخاب نماید و او را به نیکی تربیت نموده و به‌کاری شایسته بگمارد. «یا عَلیِ، حَقُ الْوَلَدِ عَلَی ْوالِدِهِ اَنْ یُحَسِّنَ اسْمَهُ وَاَدَبَهُ وَ یَضَعَهُ مَوْضِعاً صالِحاً».

امام صادق نیز از پیامبر اکرم اینگونه نقل می کنند: 

نام نیک برای خود انتخاب کنید، زیرا در روز قیامت شما را با همان نام می‌خوانند و گفته می‌شود‌ای فلان فرزند فلان برخیز و به سوی نور خود گام بردار و‌ ای فلان فرزند فلان برخیز که نوری نداری. «اِسْتَحْسِنُوا اَسْماءَکُمْ فَاِنَّکُمْ تُدْعَوْنَ بِها یَوْمَ الْقِیامَةِ قُمْ یا فُلانَ بْنَ فُلانٍ الی نُورِکَ وَقُمْ یا فُلانَ بْنَ فُلانٍ لانُورَ لَکَ».

امام علی نیز از پیامبر اکرم عنوان می کنند:

اوّلین هدیه‌ای که هر یک از شما به فرزندش می‌بخشد نام خوب است، پس نام نیکو برای فرزندان خود انتخاب نمایید. «قالَ رَسُولَ الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم): اِنَّ اَوَّلَ ما یَنْحَلُ اَحَدُکُمْ وَلَدَهُ الاِسْمُ الْحَسَنُ فَلْیُحْسِنْ اَحَدُکُمْ اسْمَ وَلَدِهِ».

امام رضا در رابطه با انتخاب اسم می فرمایند: 

نخستین احسان و نیکی که پدر در حق فرزندش روا می‌دارد، انتخاب نام زیبا برای اوست، پس لازم است هر یک از شما نام نیکو برای فرزند خود انتخاب کند. «اَوَّلَ ما یَبَرُّ الرَّجُلُ وَلَدَهُ اَنْ یُسَمِّیَهُ بِاسْمِ حَسَنِ، فَلْیُحْسِنْ اَحَدُکُمُ اسْمَ وَلَدِهِ».

ختنه کردن:

ختنه کردن کودک از دیگر آداب و سنن برگرفته از سیره معصومان (علیهم السلام) است که در روز هفتم ولادت کودک انجام می شود. آثار بهداشتی و جنسی برای ختنه کردن بیان شده است، به عنوان مثال سرطان آلت در افرادی که ختنه شده اند کمتر گزارش می شود این درحالی است که در بین افراد بدون ختنه این سرطان وجود دارد، همچنین سرطان پروستان نیز در میان ختنه شده ها کمتر گزارش می شود. عفونت مجاری اداری نیز از جمله مشکلاتی است که در بین افراد ختنه شده کمتر دیده می شود. برخورداری از لذت جنسی راحت تر و بهتر برای افراد ختنه شده بیشتر خواهد بود. 

مستحبات بعد از تولد نوزاد؛ ختنه کردن نوزاد پسر

استحباب غسل دادن نوزاد: 

غسل دادن نوزاد بعد از تولد مستحب است و می توان با آب ولرم و بدون استفاده از صابون یا شامپو، نوزاد را غسل داد. درصورتی که غسل دادن برای نوزاد ضرر داشته باشد از حکم مستحب خود خارج می شود. درصورتی که غسل دادن نوزاد دو یا سه روز به تاخیر بیوفتد مشکلی ندارد اما نباید به گونه ای باشد که نوزاد را دیگر نوزاد خطاب نکنند. 

استحباب پوشاندن لباس سفید به نوزاد: 

پوشاندن لباس سفید به نوزاد بعد از تولد مستحب است و گفته شده است که این کار سبب دور شدن شیاطین از نوزاد می شود. پیامبر و ائمه معصومان به پوشش کودک، به ویژه در آغاز تولد، اهمیت فراوان می دادند. تأکید بر پوشاندن لباس سفید بر کودک و نهی از پوشاندن لباس زرد بر او، در سیره، حکایت از اهمیت و تأثیر رنگ لباس بر کودک دارد.

درباره سرّ رنگ سفید و اینکه چه آثار جسمی یا روحی برای کودک خواهد داشت، در روایات چیزی بیان نشده است. البته درباره این موضوع می توان می توان گمان هایی داشت و می تواند فواید احتمالی آن را بیان کرد. امروزه تحقیقات بسیاری در زمینه تاثیر رنگ ها بر حالات روحی انسان انجام شده است. باوجودی که تاثیر رنگ لباس بر کودک انکار ناپذیر است اما در نوع و کیفیت تاثیر آن، مدرک قطعی وجود ندارد. 

مستحبات بعد از تولد نوزاد؛ غسل کردن نوزاد

کام برداشتن:

توصیه می شود که نوزاد را با آب فرات و تربت حضرت سیّدالشهداء تحنیک یا کام برداری کنید، درصورتی که این دو مورد وجود نداشتند می توان از آب باران استفاده کرد و اگر آنها هم نباشند استفاده از آب پاکیزه، خرما یا عسل نیز توصیه می شود. 

گردآوری: بخش اعمال و مناسک حج سرپوش