گزينه است.داستان كوتاه به نقاط ضعف يا دردها و رنج ها مي پردازد. البته که داستان نتیجه تخیل است اما هر نوع اتفاقی، می تواند در ارائه صادقانه ،فرمی قابل قبول به خود بگیرد . حالا اتفاق، تجربی باشد یا ساخته ذهن، فرقی نمی کند
به گزارش قانون،يادگيري تكنيك و عناصر داستان به ما كمك می كند كه انديشه‌مان را در قالبي درست و نثري روان و گويا بيان كنيم، به شرطي كه حرارت و گرما و صميميت را از ما نگيرد .يعني تبحر و توانايي مانع بيان شور و احساس نشود.
از اواسط دهه ۷۰ بود که دوران داستان کوتاه اوج گرفت و در دهه ۸۰ تبدیل به بخش موثر ادبیات ایران شد. هر چند در همین زمان داستان مینی مال نیز برای مدتی بازار کتاب را در دست گرفته بود اما در نهایت داستان کوتاه بود که خوانندگان بسیاری را به عرصه داستان‌خوانی کشاند. هر چقدر سرعت و پیشرفت تکنولوژی، بسیاری را از رمان خوانی و داستان بلند خواندن دور کرد اما به نظر می رسید داستان کوتاه راه خود را به خوبی یافته است.
حال در دهه ۹۰ دوران فقر کتاب خوانی که تیراژ کتاب گاه به ۵۰۰ نسخه رسیده است انتشار یک کتاب از نویسنده ای جوان خوشحال کننده است . مریم نیکویی که پیش از این داستان هایش را در مطبوعات چاپ کرده بود اولین کتابش را که مجموعه ای از داستان کوتاه است منتشر کرده و به این بهانه به سراغ وی و برنامه هایش رفته ایم.
مجموعه داستان «به گودو خوش آمديد» اولين كار شما در عرصه ادبيات داستاني است؟ اين شروع از كجا و چگونه شكل گرفت؟
خير، من رماني هم دارم به نام« برهوت» كه البته آن را بدون هیچ تکنیک خاصی نوشتم و در سال ٨٢ چاپ شد.
به نظر من موضوعاتي هستند كه نياز دارند در قالب رمان مطرح بشوند. اما براي ثبت لحظه ها، قالب داستان كوتاه بهترين انتخاب و گزينه است .در سال هاي اخير موضوعاتی ذهن مرا به خود مشغول كرده كه فكر كردم در ساختار داستان كوتاه بهتر مي توانم به آنها بپردازم و نتيجه آن «به گودو خوش آمديد» شد.
٢- فكر مي كنيد كدام بخش در نوشتن شما تاثير بيشتري داشته‌است، روابط خانوادگي؟یا جامعه؟
تلفيقي از اين دو ؛ واقعا تفكيك ناپذير هستند. از ديدگاه روانشناسان از جمله« اريك برن»، شخصيت هر انسان برگرفته از ژن، محيط و خانواده است. در تحليل رفتارها و انديشه ها، اين سه مقوله دخيل هستند و مورد بررسي قرار مي گيرند و علاوه بر تاثير مهم و اساسی خانواده، در واقع اين نگاه اجتماعي و نوع نگرش به محيط را نيز از خانواده و جنس تربيت خانوادگي دريافت مي كنيم . بعضي داستان ها مثل نان، عشق و ديگر هيچ، دغدغه و نگاه من به مسائل اجتماعي و روابط اجتماعي است و داستاني مثل اسفناج تجربه شخصي و متاثر از خانواده است.
داستان هاي مجموعه را كه مي خوانيم، حوادث و گاهي حقايق تلخي با خود به همراه داشت. آيا اين داستان ها بيشتر بر محور تخيل نوشته شده يا تحت تاثير اتفاقات تجربي است؟
داستان كوتاه به نقاط ضعف يا دردها و رنج ها مي پردازد؛ البته که داستان نتیجه تخیل است اما هر نوع اتفاقی، می تواند در ارائه صادقانه ،فرمی قابل قبول به خود بگیرد . حالا اتفاق تجربی باشد یا ساخته ذهن، فرقی نمی کند.
در بيشتر داستان هاي شما، ناكامي و فروپاشي رابطه يا بهتر بگويم مضمون هاي تلخ وجوددارد. آيا اين روند آگاهانه است؟
انتخابم كاملا آگاهانه است. البته من اسم مضامين را فروپاشي نمي گذارم. هميشه آنچه كه ما دوست داريم، الزاما معقول و منطقی نیست وما گاهی بین عقل و احساس گیر می کنیم. «يونگ» روانشناس سوييسي ما را دعوت مي كند که با ترس ها و ناتواني هايمان مواجه شويم. با اين نگاه در واقع ما ضعف خودمان را در روابط مي بينيم و به عمق آن نگاه مي‌كنيم و همين نگرش و ديدن ها، تكليف رابطه ها را روشن می کند و البته به واسطه احساسی که داریم ، بعضی از تصمیمات معقول و منطقی ، تلخ و دردناک هستند.
طي چندسالي كه مي نويسيد چه علايقي را به‌دست آورده ايد و چه تغييراتي در سبك زندگي شما پديد آمده است؟
نویسندگی ارتباط مستقیمی با بهتر دیدن و بهتر شنیدن دارد و در این تجربه ، نگاه و جهان بيني آدم ها برايم مهم تر و قابل احترام تر شده است . لايه هاي سطحي روابط را كنار مي‌زنم و به نگاه من ، آدم ها به دو دسته خوب و بد تقسيم نمي‌شوند. تفكيك مسائل از هم برايم راحت تر شده است و به مقوله خودشناسي، بيشتر از گذشته علاقه مند شده و به يك آرامش دروني و صلح باجهان بيرون رسيده ام.
همان‌گونه كه گفتيد رمان «برهوت» را سال ها پيش بدون توجه به تكنيك خاصي نوشته ايد و حالا اين مجموعه داستان، نتيجه سال ها مطالعه و شناخت از عناصر داستان و تكنيك است. خودتان فكر مي‌كنيد كدام بهتر است؟ يعني جريان نويسندگي را با آموزش بهتر مي یابید يا خودجوش و بدون چارچوب آموزشي؟
يادگيري تكنيك و عناصر داستان به ما كمك می كند كه انديشه مان را در قالبي درست و نثري روان و گويا بيان كنيم، به شرطي كه حرارت و گرما و صميميت را از ما نگيرد .يعني تبحر و توانايي مانع بيان شور و احساس نشود. خودجوش نوشتن، قدم اول است ولی به نگاه من الزامي است كه به تکنیک اشراف داشته باشيم که اين روند خودجوش، قالب و شكل بگيرد و راهي مشخص را دنبال كند.
چيزي كه در داستان‌هاي شما نظر مرا به خودش جلب می کند، بخش داستان‌گويي است. بسیاری از داستان‌های امروزی درگیر فضای روشنفکری هستند و یک فاصله ای احساس می‌شود بین متن زندگی و آنچه نمایش داده می شود، ولی ما این را درداستان‌های شما نمی بینیم. چگونه به این نگاه رسیدید ؟
روشنفكري مقوله اي است با نگرش هاو تعابیر متفاوت، من فكر مي كنم اول بايد تكليف‌مان را با اين كلمه روشن كنیم. داستان ها نوشته مي شوندكه حتي موضوعاتي پيچیده را با زبانی ساده بیان كنند. مي آيند كه از هيچ ، همه چيز بسازند. ساده و روان. روشنفكري از نگاه من، هم لاك زدن است و هم آشپزي كردن، هم مطالعه كردن و هم قدم زدن در يك پارك است ، خيلي معمولي. ايجاد فضاهاي خاص و غيرواقعي، با مطرح كردن مسائلي مبهم، روشنفکری نیست. «همینگوی» معتقداست داستان ، انتقال تجربه به شیوه ای موجز و با کمترین عبارات است . صحنه های قدرتمند همراه با تصویر واقعیت؛ در واقع پیوند تصویر مستقیم و خواننده .
در خيلي از داستان ها،تمركز شما بر شرايط نابسامان روحي شخصيت هاست ، اين تمركز بر مسائل روان شناختي از كجا مي آيد؟
درحقيقت نابسامانی روحی وجود ندارد و این نگاه من نیست. اما خوب می دانم که بهترین دستاوردهای اخلاقی و انسانی، در محیط و بستری امن و بی دردسر و بی اندیشه به‌وجود نمی آیند . داستان‌های شخصیت محور برایم مهم است چون آدم‌ها برایم مهم هستند . آنچه ما عموما دچارش می شویم، آن است که در تلخی ها و ناکامی ها ، به خودمان رجوع و به نقاط ضعف خود نگاه نمی کنیم و به امورات جانبی می پردازیم. ما وقتی وارد سرزمین غم و به قول «یونگ» وارد سرزمین «هادس» می شویم، بيشتر می خواهیم فرار کنیم و زودتر رها شویم. این رهایی بدون اندیشیدن و عرق ریختن روحی میسر نمی شود و لازم است که ما پیام دردها را بگیریم و به نشانه های کائنات دقت کنیم. اگر ما دنبال خودشناسی باشیم، نیازی به دیگر شناسی نخواهیم داشت .
شخصيت ها در بعضی داستان‌های شما درگیر یک موضوع هستند و مدام تكرار مي شوند، يعني از داستاني به داستان ديگر وارد مي شوند، شما از اين كار چه منظوري داريد؟
فكر مي كنم زندگي، همه تكرار و تمرين است.خيلي از موضوعات و مسائل در زندگي ما تكراري است. براي آموختن هر فن و علمي ، تكرار و ممارست و تمرين لازم است. ما در زندگي و روابط‌مان گاهي دچار اشتباه مي شویم ، از روابط عاطفي نيم بند گرفته تا... ،لازم است كه علت انتخاب هاي اشتباه‌مان را بفهميم، يونگ ما را دعوت مي كند كه سايه‌هاي‌مان را ببينيم و با آن ها آشتي كنيم. آن وقت كمتر دچار اشتباه مي شويم ، چرا که به قول یونگ ، وقایع در سطح آگاهی ما اتفاق می افتند.
فكر مي كنيد هدف از نوشتن داستان چيست؟ شما مخاطبين را با خودشان روبرو مي كنيد؟ راه‌حلي نشان مي دهيد و يا از شخص و موقعيتي دفاع مي كنيد؟
شخصیت‌ها را با خودشان و مخاطب را با خودش روبه رو مي كنم . به جاي گرفتن انگشت اشاره به طرف ديگران، آينه‌اي به‌دست شخصیت‌هایم می دهم که با خودشان مواجه شوند و به كمبود ها و توانايي هايشان واقف شوند و دوست دارم خواننده این مسیر راببیند.
چرا اسم« به گودو خوش آمديد» را براي مجموعه داستان‌تان انتخاب كرديد؟
من اسم مجموعه را از نمايشنامه«در انتظار گودو» نوشته «ساموئل بکت» گرفته ام. این نمایشنامه داستان دو آدم است كه در پوچي و بي عملي گير كرده اند و رنج مي برند. منتظر يك اتفاق بيروني هستند، منتظر گودو. يك جاهايي به يكديگر نگاه مي كنند و مي دانند كسي قرار نيست بيايد و ناجي اي وجود ندارد.جايي مي گويند برويم و جايي تصميم به خودكشي مي‌گيرند ولي باز، نشسته اند وكاري نمي كنند. مثل داستان سه خواهر چخوف، که در انتظار آينده، روز ها را از دست مي دهند.خوشبختي را فقط در رفتن به مسكو مي‌دانند، هرگز هم مسكو نمي روند و خوشبخت هم زندگي نمي كنند. من در واقع پيغامي كه در نمايشنامه هست را در داستان‌های خودم دارم .
آيا كاري را دوباره شروع كرده ايد؟منظورم رمان يا مجموعه داستان ديگر است.
بله. روي رماني كار مي كنم كه درحال‌حاضر طرح اوليه آن را دردست تهیه دارم و باز هم در اين رمان، بزرگ‌ترين دغدغه من شخصيت ها هستند.
- 12
- 5
