این دختر از جان ما چه می‌خواهد؟

«ریچل هالیس» دو کتاب پرفروش در دو سال اخیر منتشر کرده که هر دوی آن‌ها نیز در ایران ترجمه و منتشر شده‌اند. هر دوی این کتاب‌ها خطاب به دختران است؛ «خودت باش دختر» و «شرمنده نباش دختر» دو کتابی هستند که توسط نشر «کوله‌پشتی» و با گرفتن اجازه از خود مولف در ایران ترجمه و منتشر شده‌اند. البته چندین ترجمه دیگر هم از این دو کتاب موجود است که با عناوین دیگری به چاپ رسیده‌اند. این کتاب‌ها در زمره کتاب‌های خودیاری قرار می‌گیرند و هر چند از جهاتی قابل تامل هستند و برای بخشی از دختران و زنان مفید به نظر می‌رسند اما بی‌توجهی به چند نکته‌ مهم در زمان مطالعه آن می‌تواند این کتاب‌ها را به محصولاتی مضر و آسیب‌رسان تبدیل کند.

با احتیاط بخوانید که سطحی هستند

کتاب‌های هالیس را بسیاری از متخصصان حوزه روان‌شناسی، سطحی می‌دانند. البته خود هالیس نیز ادعایی در این زمینه ندارد. با توجه به سطحی بودن مباحث، نمی‌توان انتظار داشت با خواندن این کتاب، شما بتوانید راه برون‌رفت کارآمدی برای برخی مشکلات خود پیدا کنید. یادتان باشد کتاب‌های روان‌شناسی سطحی، تاثیری کوتاه مدت و موقت دارند و اگر شما در پی حل مسائل ریشه‌ای خود هستید، لازم است از روش‌های بهتری مانند مشاوره فردی بهره بگیرید.

از نقش مزیت‌های شخصی غافل نشوید

ریچل هالیس مادر چهار بچه است. این موضوعی است که خود او نیز بارها در کتاب‌ها و پادکست‌هایش به آن اشاره می‌کند. همزمان با وظایف مادری، البته او یک کارآفرین موفق نیز هست. اما او چطور می‌تواند همزمان به هر دو بخش زندگی خود برسد؟ جواب بسیار ساده است؛ هالیس برای فرزندانش پرستار دارد و البته روزانه نیز فردی برای انجام کارهای خانه، به کمک او می‌آید! در واقع هالیس از امکاناتی برخوردار است که بسیاری از زنان به آن دسترسی ندارند. یکی از انتقادات ثابت به ریچل هالیس در این سال‌ها، صحبت کم او درباره همین مزیت‌هایی است که او در زندگی‌اش دارد. این صحبت نکردن درباره مزیت‌های شخصی، می‌تواند بسیاری از خواننده‌ها را دچار برداشتی اشتباه کند؛ این‌که اگر آن‌ها به نتیجه مطلوب نمی‌رسند بابت تلاش ناکافی است! در حالی‌که در واقعیت، بخشی از پیشرفت هر یک از ما، حتی ریچل هالیس، وابسته به مزیت‌های شخصی ما شامل توانمندی‌ها، شرایط خانوادگی و البته جامعه‌ای است که در آن زندگی می‌کنیم.

شاید این کتاب برای شما مناسب نباشد

بسیاری از منتقدان معتقدند کتاب‌های هالیس برای زنان سفیدپوست طبقه متوسط آمریکا نوشته شده است. زنانی که غالبا قربانی آسیب‌هایی چون اعتیاد، تجاوز، خشونت خانگی، خیانت همسر و ... نیستند. این منتقدان می‌گویند این طرز فکر هالیس مبنی بر این‌که «تو مسئول شادی خودت و آن چیزی هستی که به آن تبدیل می‌شوی» برای زنانی که در زندگی با تبعیض یا آسیب‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند، نه فقط مفید نیست که مضر هم هست چراکه بسیاری از این آسیب‌ها در بستری اجتماعی روی می‌دهند و اصرار برای نسبت دادن آن‌ها به انتخاب شخصی، تنها احساس شرم و بد بودن را در افراد تشدید و آن ها را وارد چرخه معیوب سرزنش خود و احساس ناکارآمدی می کند.

نقش عوامل اجتماعی را کم رنگ نبینید

درست است که تلاش کردن، پشتکار، مثبت اندیشی و مواردی از این دست همه جای دنیا می‌تواند به نتایج مثبتی برسد اما سرعت رسیدن به نتیجه دلخواه قطعا بستگی به موقعیت اجتماعی- اقتصادی آن فرد دارد. در واقع حذف تاثیر محیط اطراف، خیالی خام و اشتباه است که البته در میان طرفداران کتاب‌های خودیاری نیز زیاد دیده می‌شود. یادمان باشد وقتی وضعیت اقتصادی کشورمان با چالش‌های مضاعفی روبه روست و تورم بالا و رکود، مشکلات متعددی را ایجاد کرده، الگوبرداری نعل به نعل از توصیه‌های نویسنده‌ای که در کشوری با تورم زیر ۲ درصد و رشد اقتصادی مثبت زندگی می‌کند، ممکن است نه فقط به نتیجه مطلوب نرسد که باعث سرخوردگی نیز شود.

اما من از این کتاب خوشم آمده!

اگر صحبت از اشکالات دیدگاه «ریچل هالیس» و کتاب‌های او می‌کنیم، به آن معنا نیست که خواندن کتاب‌های او برای هیچ فردی نفعی نداشته یا کسی حق ندارد از خواندن یک کتاب خوش‌خوان با چاشنی ملایم طنز لذت ببرد. در واقع در گوشه و کنار دنیا برخی افراد با خواندن همین کتاب‌ها یا گوش دادن به سخنرانی‌های ریچل و افرادی مشابه او، انرژی پیدا می‌کنند تا به تلاش‌های خود ادامه دهند. توجه داشته باشید این کتاب‌ها نمی‌توانند کمکی به حل مسائل اساسی زندگی ما بکنند و تاثیر آن‌ها غالبا بسیار کوتاه و موقت است. پس در حد یک مسکن با تاثیری موقت از آن‌ها توقع داشته باشید و نه بیشتر.

نرگس عزیزی