چهار سال از آغاز پخش اولین فصل برنامه «کتاب‌باز» می‌گذرد؛ برنامه‌ای که هدفش ترویج کتاب‌خوانی است و با کارگردانی و تهیه‌کنندگی محمد رضاییان از شبکه نسیم پخش می‌شود. کتاب‌باز از اولین فصل خود تاکنون، مسیر پر پیچ و خمی را پشت سر گذاشته و ایده‌های متفاوتی را در زمینه کتاب‌خوانی اجرا کرده است؛ از ایده‌های بصری گرفته تا ایده‌ها و تجربه‌های محتوایی. البته این چهار فصل یک بخش مشترک هم داشته و آن عکس یادگاری گرفتن در پایان برنامه و اهدای سردیس مفاخر ادبیات فارسی به مهمانان بوده است. حالا که فصل چهارم کتاب‌باز روی آنتن می رود، بد نیست به کارنامه چهار ساله آن و بررسی نقاط ضعف و قوت هر فصل، نگاهی بیندازیم.
فصل اول
تقریباً تا پیش از پخش اولین فصل کتاب‌باز، از برنامه‌ای که به طور جدی به کتاب‌خوانی بپردازد و از طرفی علاقه مخاطب هم برایش مهم باشد، خبری نبود. طبیعی بود که از این برنامه که با رویکردی نو به این موضوع می‌پرداخت، استقبال شود. امیر حسین صدیق، بازیگر تئاتر و تلویزیون اجرای فصل اول را به عهده داشت. او در دکور و فضایی ساده و صمیمی با مهمانش خوش و بش می‌کرد؛ پای گاز می‌ایستاد و برایش چای و دمنوش آماده می‌کرد.
می‌توان گفت ۹۵ درصد مهمانان اولین فصل برنامه، چهره‌های شناخته شده تلویزیونی و سینمایی بودند ؛ افرادی مانند سیامک انصاری، محمدحسین میثاقی، محمدرضا شریفی نیا، هادی مقدم دوست، سپند امیرسلیمانی، حمیدرضا صدر، رسول نجفیان، محمدرضا علیمردانی، مهرانه مهین ترابی، محمد سلوکی، افسانه بایگان و...؛ کسانی که از علاقه‌شان به کتاب می‌گفتند و این که چه کتاب‌هایی را دوست دارند و گاهی هم چند صفحه از یک کتاب را می‌خواندند و درباره‌اش گفت‌وگو می‌کردند. محتوای اولین فصل برنامه به ذائقه مخاطب عام تلویزیون نزدیک بود؛ چرا که چهره‌هایی که برایش آشنا و دوست‌داشتنی بودند، از کتاب و کتاب‌خوانی تعریف می‌کردند و این شوق را در کسی که به طرف کتاب نرفته بود، ایجاد می‌کردند تا برود و کتاب بخواند.
فصل دوم
در سال ۹۶ دومین فصل کتاب‌باز با اجرای بازیگر، نویسنده و کارگردان معروف تلویزیون و سینما، سروش صحت پخش شد. یکی از بخش‌های خلاقانه این فصل «نماداستان» بود که مهمانان باید بر اساس چند کلمه خاص که به آنها داده می‌شد یک روایت یا داستان بنویسند و برای این کار پشت میزی در گوشه‌ای از دکور می‌نشستند، می‌نوشتند و در انتها نوشته‌شان را می‌خواندند. در این فصل ترکیب مهمانان کمی متعادل شد و در میان مهمانان، علاوه بر چهره‌های هنری و ورزشی مانند لیندا کیانی، هادی حجازی‌فر، کوروش تهامی، برانکو ایوانکوویچ، محمد معتمدی و شقایق دهقان، نویسندگان و شاعران مشهور هم دیده شدند؛ افرادی مانند رضا امیرخانی، حسین دهباشی، ناصر فیض، شرمین نادری، فاضل نظری و... . این ترکیب تقریباً متعادلِ مهمانان هم مخاطب عامِ کمتر کتاب‌خوان را راضی می‌کرد و هم افرادی را که واقعاً کتاب‌باز و خوره کتاب بودند.
فصل سوم
در سال ۹۷ حال و هوای سنتی فصل سوم کتاب‌باز را فراگرفت و سروش صحت اجرای آن را بر عهده داشت. یکی از تغییرات این فصل برنامه نسبت به قبل، حضور کارشناس در برنامه بود. افرادی مانند احسان رضایی، مسعود فراستی و مجتبی شکوری که در فصل‌های پیش مهمان کتاب‌باز بودند، حالا در این فصل در مقام کارشناس حضور داشتند.
ضمن این که ترکیب مهمانان این فصل از چهره‌های شناخته شده هنری و ورزشی، بیشتر به سمت نویسندگان، منتقدان، ناشران، دانشگاهیان و... (هوشنگ گلمکانی، سوگل مشایخی، احسان ناظم بکایی، مهدی قزلی، امیر پوریا و مریم راهی) رفت؛ افرادی که برای مخاطب عام، یعنی کسانی که کمتر کتاب می‌خوانند یا اصلاً نمی‌خوانند، آشنا نبودند و طبعاً ارتباط کمتری با آنها برقرار می‌کردند. صحبت‌های کارشناسانِ خوره کتابی مانند احسان رضایی هم، شاید برای کسی که جریان روز ادبیات ایران و جهان را دنبال می‌کند، جذاب باشد اما برای کسی که تازه می‌خواهد به سمت کتاب برود و از رئالیسم جادویی سر در نمی‌آورد، تا حدی گنگ و نامفهوم است.
فصل چهارم
و اما رسیدیم به فصل چهارم که از ۲۳ شهریور ماه با اجرای سروش صحت در حال پخش است. یکی از نکات مثبت این فصل، درج معادل فارسی واژه‌های بیگانه در پایین تصویر است که مجری یا مهمان به کار می‌برد. از دیگر بخش‌های خوب برنامه که جایش هم خالی بود، حضور منصوره مصطفی‌زاده به عنوان کارشناس کتاب کودک است. او در این بخش به بیان نکاتی کاربردی درباره علاقه‌مند کردن بچه‌ها به کتاب می‌پردازد. احسان رضایی و مسعود فراستی در این فصل هم به عنوان کارشناس با مفاهیم تخصصی‌شان درباره سینما و ادبیات حضور دارند.
از طرفی مهمانان این فصل برنامه، تا این‌جا چندان چنگی به دل نمی‌زنند و تقریباً همان روند فصل سوم را حتی به شکلی غلیظ‌تر شاهد بوده‌ایم. مهمانانِ نویسنده و شاعر، مانند سعید بیابانکی، شرمین نادری و حامد عنقا، پیش از این هم دعوت شده بودند و از مهمانانِ نام آشنا برای مخاطب عام هم، فعلاً خبری نبوده است. برای نمونه مخاطبان برنامه در صفحه اینستاگرام کتاب‌باز، از مهمانِ یک‌شنبه شب گذشته ناراضی بودند و از ناآشنا بودنِ مهمان در حوزه فعالیتش انتقاد کردند. پیشنهاد ما به گروه برنامه‌ساز کتاب‌باز این است که اولاً گفت‌وگوها و بحث‌های برنامه را از سطح تخصصی و نخبگانی به سطح عام نزدیک و ثانیاً، سعی کنند ترکیب مهمانان مثل فصل دوم متعادل شود.در غیر این صورت برنامه کتاب باز مناسب شبکه ۴ سیما خواهد بود.
الهه آرانیان
- 14
- 1
