نم‌ورطوبت، خواب ۲۵۰۰ساله اردشیر را آشفته کرد!/ آسیب‌شناسی آثار سنگی تخت‌جمشید با همکاری ایتالیایی‌ها

نَم و رطوبت به جان آرامگاه اَردشیرسوم هخامنشی در مجموعه جهانی تخت جمشید افتاده و آن را با چالشی تازه رو به رو کرده است به طوری که با نزدیک شدن به این اثر منحصر به فرد تاریخی میتوان آسیب هایی که بر آن وارد شده را به وضوح دید .

آرامگاه اَردشیرسوم یکی از آرامگاه های باستانی با قدمت ۲۵۰۰ ساله در مجموعه جهانی تخت جمشید است که در دل کوه جا ی گرفته و آنطور که از شواهد پیداست بارندگی های اخیر بهاری موجب شده نم و رطوبت به سراغ این اثر بیاید و تهدیدی جدی برای آن محسوب شود به طوری که سیاوش آریا فعال حوزه میراث فرهنگی فارس به خبرنگار ما گفت: یکی از دشواری های بزرگ یادمان های تاریخی سنگی، حفاظت آنان در برابر باران های اَسیدی و به طور کلی عوامل طبیعی بوده که تاثیر بسیار بد و مستقیم را روی این دسته از یادگارها گذاشته و نگهداری از آن ها را با سختی رو به رو خواهد کرد.

به گفته وی همچنین موضوع مرمت و حفاظت از یادمان های سنگی در کشور ما بسیار هزینه بَر بوده و به یکی از چالش های بزرگ در این زمینه تبدیل شده است.

آریا ادامه داد :امروزه با پیشرفت دانش و تکنولوژی در جهان که به سرعت رو به گسترش است، باید کوشید تا بهترین و ساده ترین راه ها را برای پاسداری از یادمانهای سنگی به کار برد.

این فعال حوزه میراث فرهنگی فارس افزود: در جهان امروز، ناتوانی در پاسداری و نگهداری از یادمانهای سنگی و به گونۀ کلی تاریخی، اَمری شگفت انگیز و غیرقابل پذیرش است و باید همگام با دانش روزافزون جهانی پیش رفته و از تکنولوژی های نوین بهره برد، تا بتوان یادمان های گرانسنگ تاریخی را همان گونه که سالم به دست ما رسیده است، به آیندگان واگذار کرد.

وی با اشاره به وجود نَم و رطوبت در آرامگاه اَردشیرسوم هخامنشی در مجموعه جهانی پارسه (تخت جمشید) ، گفت: متاسفانه این رطوبت ها بر اثر ، آسیب رسانده و صحنه ناخوشایندی را برجای گذاشته است به طوری که در بالاترین بخش این آرامگاه، آثار نَم و رطوبت ناشی از بارندگی های اخیر بر جای مانده که در نخستین نگاه می توان به آن پِی برد.

آریا اضافه کرد: آثار نَم بر روی این اثر هخامنشی به فراوانی دیده می شود.

این فعال حوزه میراث فرهنگی فارس افزود: آرامگاه اَردشیر سوم در شمال کاخ صدستون و در بلندای ۴۰ متری از پهنه زمین بر سینۀ کوه مهر برپا شده است. پارسه یا همان تخت جمشید، ارزشمندترین و گرانسنگترین و مهم ترین یادمان تاریخی و جهانی ایران به شمار می آید.

اما در ادامه این گفت وگو مسعود رضایی منفرد مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید به خبرنگار ما گفت:بناها و آثاری که در فضای باز قرار دارند همیشه در معرض آسیب های جوی و محیطی هستند.

آثار صخره ای نیز از این امر مستثنی نیست و بارندگی یکی از عوامل آسیب رسان به بناهای تاریخی محسوب می شود. به گفته وی مرمتگران همواره تلاش می کنند تا حد امکان بناها و آثار را از این نوع آسیب در امان نگاه دارند. اما باید توجه داشت که هیچ گاه نمی توان روند آسیب ها را به صفر رساند بلکه تنها می توان روند فرسایش را کند کرد. 

رضایی افزود: آثار صخره ای تخت جمشید و نقش رستم از دیرباز و از زمان ساخت در معرض آسیب های ناشی بارندگی قرار داشته اند. به همین دلیل معماران هخامنشی تلاش کردند تا با ساخت کانال هایی در دیواره آرامگاه ها به خصوص در دیواره کوه حسین در نقش رستم از نفوذ رطوبت جلوگیری نمایند. هرچند این اقدام مناسب معماران هخامنشی تا حدود زیادی باعث کند شدن آسیب ها شده اما به دلایل مختلفی هیچگاه کافی نبوده است.

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید افزود: متاسفانه یکی از مشکلات آثار صخره ای این است که بر اثر عوامل زمین شناسی مدام مسیر هیدرولوژیکی تغییر پیدا می کند و این تغییرات باعث می شود تا آب از مناطق غیر قابل پیش بینی شده نفوذ و نشت نماید. مبحث جلوگیری از نفوذ آب به معماری صخره ای یکی از پیچیده ترین مباحثی است که مرمتگران را با مشکل مواجه می کند. به این دلیل که این بار مرمتگران با یک اثر و یا یک بنا روبرو نیستند بلکه محدوده تحت بررسی، بخشی از یک کوه محسوب می شود.

وی ادامه داد: جلوگیری از نفوذ رطوبت در یک دیواره کوه نیاز بررسی های ژئوتکتونیکی و هیدروژیولوژیکی دارد که بسیار زمان بر و هزینه بر است. رضایی گفت: آرامگاه های قرار گرفته در کوه مهر بارها مورد مرمت های سنگین و سبک قرار گرفتهاند و به همین دلیل در حال حاظر وضعیت نسبتا مناسبی دارند اما شکی نیست که بارندگی های شدید به خصوص بارندگی های اخیر بر روی آرامگاه ها تاثیر منفی خواهد گذاشت.

به گفته وی از این روی پایگاه میراث جهانی تخت جمشید مدتی است مانیتورینگ دقیق آرامگاه ها را در دستور کار قرار داده و با عقد تفاهم نامه ای با وزارت میراث فرهنگی ایتالیا در خصوص آسیب شناسی آثار سنگی، سعی در برطرف نمودن معضلات پیش آمده دارد.