بمباران شیمیایی سردشت توسط رژیم بعثی عراق

روز ۸ تیر ۱۳۶۶ هواپیماهای بمب‌افکن ارتش عراق با بمب‌های شیمیایی به ۴ نقطه پر ازدحام و متراکم جمعیتی شهر سردشت حمله کردند.

ارتش بعثی عراق در این حمله ده‌ها تن از مردم این شهر اعم از پیر و جوان، زن و کودک را با گازهای کشنده شیمیایی مورد هدف قرار داد که بر اثر آن ۱۱۰ نفر شهید شدند و نام بیش از ۵ هزار نفر در سازمان‌های بین‌المللی به عنوان مصدوم شیمیایی سردشت به ثبت رسیده است. رژیم بعث عراق در این حملات از سه نوع گاز خردل، گازهای اعصاب (تابون، سارین یا سومان) و سیانوژن علیه مردم بی‌دفاع استفاده کرده بود.

سلیمان جعفرزاده، از سرداران جنگ در زمان بمباران شیمیایی سردشت، درباره این ماجرا می‌گوید: سردشتی‌ها با تمام وجود از افراد گردان ماکو در جبهه، حمایت و استقبال خوبی می‌کردند و این محبت مردم سردشت در میان رزمندگان برای ادامه نبرد با دشمن دلگرمی ایجاد می‌کرد که هیچ گاه فراموش نخواهد شد چرا که این دلگرمی‌ها و محبت‌ها موجب تقویت روحیه در میان بسیجیان و پاسداران شده بود.

متاسفانه در زمان بمباران شیمیایی وقتی از خط مقدم جبهه وارد شهر شدیم تمام شهر بمباران شیمیایی شده بود و به دلیل اینکه امکانات کافی در این شهر نبود هفته‌ها آثار گاز خردل در دیوار‌ها و نقاط شهر باقی مانده بود و همین مساله باعث بیشتر شدن تلفات این جنایت شد. ارتش تحت فرماندهی صدام حسین، در همین سال با انفجار چندین بمب شیمیایی در حلبچه، منطقه کردنشین کشور خود، فاجعه انسانی دیگری را در این کشور رقم زد.

در این فاجعه دست کم پنج هزار نفر از مردم کرد کشته و بیش از هفت هزار نفر مجروح شدند. پزشکان انگلیسی می‌گویند: بازماندگان بمباران شهر حلبچه که بیش از ۵ هزار کشته داشت، به بیماری‌های روانی، پوستی و مغزی بسیار خطرناک مبتلا هستند و تعداد بیماران سرطانی بسیار زیاد است. این سلاح‌ها دارای تاثیر موروثی بوده و از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود.

این حملات وحشیانه در حالی صورت می‌گرفت که عراق جزو ۱۲۰ کشور امضا کننده پروتکل ژنو درباره منع استفاده از سلاح‌های سمی، خفه کننده و ترکیبات باکتریولوژیک بود. امضاکنندگان این پروتکل تاکید کرده بودند: «استعمال گازهای خفه کننده و مسموم یا امثال آن‌ها و همچنین هر قسم مایعات و مواد یا عملیات شبیه به آن حقا مورد تنفر افکار دنیای متمدن است. همچنین دول متعهد تقبل می‌کنند ممنوعیت استفاده از گازهای خفه کننده و مسموم شبیه آن را به موجب این اعلامیه به رسمیت شناخته و همچنین تعهد می‌نمایند که ممنوعیت مزبور را شامل وسایل جنگ میکروبی نیز دانسته و خود را ملزم به رعایت مدلول مراتب فوق بدانند.»

اما وضعیت مردم سردشت پس از این حمله هوایی حال و روز خوبی ندارد. به گونه‌ای که هنوز این مردم درگیر با مسائل مختلفی در ارتباط با این بمباران هستند. نایب رئیس انجمن دفاع از مصدومان شیمیایی سردشت در خصوص آخرین وضعیت شهرستان مرزی سردشت و مصدومان شیمیایی می‌گوید: با گذشت سه دهه از بمباران شیمیایی سردشت هنوز این شهرستان مرزی با مشکلات عدیده‌ای دست و پنجه نرم می‌کند.

صالح عزیزی پور اقدم ادامه می‌دهد، در حال حاضر هیچ یک از وعده‌های دولت‌ها مبنی بر حل مشکلات درمانی، بهداشتی، جانبازان و مصدومان شیمیایی سردشت در کنار زیرساخت‌های توسعه عمران و آبادانی این شهرستان مرزی رنگ واقعیت به خود نگرفته است.

وی با بیان اینکه محرومیت از سر و روی این شهرستان مرزی می‌بارد می‌افزاید: هنوز با گذشت سه دهه عده‌ای از مدعیان شیمیایی سردشت موفق به تکمیل پرونده جانبازی نشده و همچنان در بروکراسی‌های پرو پیچ و خم اداری درگیر هستند.

عزیزی پور اقدم با بیان اینکه تنها کلینک مصدومان شیمیایی سردشت هدیه مقام معظم رهبری همچنان در گیرودار مسائل پیچیده اداری بنیاد شهید و امور ایثارگران و وزارت بهداشت است می‌گوید: در جریان آخرین سفر وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سالروز مصدومان شیمیایی سردشت مقرر شد بنیاد شهید ساختمان کلینیک را تخلیه کرده و این مرکز تجهیز شود که متاسفانه هیچ کدام از این وعده‌ها هنوز عملی نشده است.

وی با تاکید بر اینکه مسائل و مشکلات درمانی و کمیسیون‌های پزشکی همچنان یکی از مطالبات جدی مردم سردشت است ادامه می‌دهد: حضور موقت پزشکان، دوری تنها بیمارستان از سطح شهر و عدم توجه به زیرساخت‌های عمرانی مشکلات مردم را دوچندان کرده است.

عزیزی پوراقدم با اشاره به نوع بمباران شیمیایی سردشت و وضعیت مصدومان این فاجعه انسانی می‌گوید: مصدومان این فاجعه با کوچکترین گرد و غبار و آلاینده‌ها دچار مشکلات اساسی می‌شوند این در حالی است که هنوز برخی از معابر و کوچه‌های این شهر خاکی هستند. بیش از هشت هزار نفر از مردم سردشت مصدوم شیمیایی شده‌اند اما نام تنها هزار و ۵۰۰ هزار نفر از آسیب دیدگان فاجعه سردشت در قالب جانبازان شیمیایی قرار گرفته است.

نایب رئیس انجمن دفاع از مصدومان شیمیایی سردشت با تاکید بر اینکه حل مشکلات پیش روی مردم سردشت نیازمند عزم ملی و بین المللی است می‌افزاید: سکوت مدعیان حقوق بشر با گذشت سه دهه از این فاجعه انسانی خود گویای هزاران حرف نگفته است در حالی که با وجود اینکه در خصوص شهر سردشت در دادگاه لاهه جلسات متعددی برگزار شده اما هنوز مردم به حق واقعی و قانونی خود نرسیده‌اند. وی با اشاره به اینکه سردشت از یک بی توجهی تاریخی رنج می‌برد معتقد است، بیش از هشت هزار نفر از مردم سردشت مصدوم شیمیایی شده‌اند اما نام تنها هزار و ۵۰۰ هزار نفر از آسیب دیدگان فاجعه سردشت در قالب جانبازان شیمیایی قرار گرفته است.

البته باید دانست که سردشت تنها شهری نبود که مورد حمله ددمنشانه ارتش بعث قرار گرفت. بلکه شهرهای بسیار دیگری نیز بودند که مورد حمله شیمیایی واقع شدند و لطماتی جدی خوردند. به هر روی، ارتش رژیم بعث ید طولایی در به کارگیری سلاح‌های شیمیایی علیه مردم بی‌دفاع در شهرهای مختلف ایران داشت. ارتش این کشور هر بار که توان پاسخگویی لازم در جبهه‌های نبرد را نداشت با حمله به مناطق مسکونی اقدامات تلاقی‌جویانه انجام می‌داد.

سابقه استفاده عراق از سلاح‌های شیمیایی

اولین باری که ارتش عراق از سلاح شیمیایی در جنگ استفاده کرد مربوط به ۲۷ مهرماه ۱۳۵۹ در منطقه جنوب (استان خوزستان) بود. در این سال عراق چهار بار از سلاح شیمیایی از نوع تاول‌زا (گاز خردل) استفاده کرد که یک مصدوم و ۲۰ شهید به دنبال داشت.

حملات شیمیایی ارتش بعث در سال‌های ۶۰ و ۶۱ همزمان با عملیات‌های پیاپی رزمندگان ایرانی گسترش یافت. در سال ۱۳۶۰ عراق ۶ بار از این سلاح مرگبار و غیرانسانی استفاده کرد که باز در‌‌‌ همان منطقه (جبهه‌های جنوب) و از‌‌‌ همان نوع تاول‌زا بود و این بار ۱۰۱ نفر به شهادت رسیدند.

در سال ۱۳۶۱، در جریان عملیات والفجر مقدماتی ۱۲ بار مناطق غرب و جنوب مورد اصابت بمب‌های شیمیایی قرار گرفت. جبهه میانی، غرب و شمال غرب و بخشی از استان‌های ایلام، آذربایجان غربی، اردبیل، باختران، کردستان و سلیمانیه در عملیات‌های والفجر ۲ و ۴ در سال ۱۳۶۲، ۶۴ بار مورد اصابت بمب‌های شیمیایی از نوع تاول‌زا (خردل) و اعصاب (تابون) قرار گرفتند. بر اثر این حملات صد‌ها نفر شهید و هزاران نفر مصدوم شدند.

در سال ۶۲ سلاح‌های شیمیایی تعداد زیادی از اهالی غیرنظامی مناطق مزبور را مصدوم و نابینا کرد. از اول فروردین تا ۲۷ اسفند ۱۳۶۳، ۲۲۲۵ نفر مصدوم و ۴۰ شهید در عملیات‌های خیبر و بدر حاصل اصابت ۵۸ بار بمب‌های تاول‌زا، اعصاب، خفه کننده و آلوده‌ کننده خون است.

سال ۱۳۶۴، در عملیات‌های والفجر ۸ و ابتدای والفجر ۹ در مناطق جنوب ۷۶ بار سلاح شیمیایی به کار رفت که حاصل آن ۷۷ شهید و حدود ۱۱ هزار و ۶۴۴ نفر مصدوم بود. عراق در پاسخ به حملات نیروهای ایرانی و به خاطر شکست سنگین در عملیات‌های کربلای دو، چهار، پنج و شش ۱۰۲ بار از سلاح‌های شیمیایی استفاده کرد که ۴۷۲۰ نفر مصدوم و ۱۰۷ نفر به شهادت رسیدند. در سال ۱۳۶۵عراق در مناطق شلمچه، سردشت، خوزستان، بصره، کردستان، دیاله و ایلام ۴۳ بار از سلاح شیمیایی استفاده کرد که ۹۴۴۰ مصدوم ۴۴۲ شهید حاصل این حملات بود.

در سال پایانی جنگ، ۳۴ حمله شیمیایی در مناطق غرب، شمال غرب و جنوب ثبت شده است که آخرین بار آن بعد از قطعنامه ۵۹۸ در تاریخ سوم شهریور در عملیات بازپس‌گیری «فاو» اتفاق افتاد. بر اساس آمارهای رسمی نهادهای مسئول در این رابطه تعداد کل شهدای حملات شیمیایی در طول جنگ حدود ۲۶۰۰ شهید و تعداد کل مصدومان نظامی و غیرنظامی حملات شیمیایی ۱۰۷ هزار نفر و تعداد جانبازان شیمیایی (که در حال حاضر تحت پوشش بنیاد جانبازان هستند) حدود ۴۵ هزار نفر است.

در حالی که ۲۵ سال است از حمله عراق به سردشت می‌گذرد کسانی که نجات پیدا کردند هنوز از درد ناشی از بمباران شیمیایی رژیم بعث عراق رنج می‌برند و با آثار و پیامدهای این بمباران دست به گریبان هستند.