درباره ی تمدن بین النهرین، بیشتر بدانید

تمدن بین النهرین بعنوان مهد برخی از اولین تمدن‌های جهان شناخته می‌شود

تمدن بین النهرین

بین دو رود فرات و دجله، یک منطقه ی جغرافیایی- تاریخی واقع شده که در کشور عراق امروزی می توانید بیشتر محدودهٔ آنرا ببینید.

اولین تحولات انقلاب نوسنگی از حدود ۱۰۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح در بین النهرین اتفاق افتاد و الهام بخش برخی از مهم ترین پیشرفت ها در تاریخ بشر بوده است که از آن ها می توان به اختراع چرخ، کاشت اولین محصولات غلات، توسعه خط شکسته،  ریاضیات،  نجوم و کشاورزی اشاره کرد. مهد برخی از اولین تمدن های جهان، متعلق به این شهر است.

بخشی از بین النهرین، شامل بخش اعظم دشت ها و تپه های پیرامون این دو رود میباشد که بخش مرکزی خاور نزدیک را تشکیل داده اند. اصطلاح« بین النهرین» برای تمامی مردمانی بکار میرود که ساکن یا حاکم این سرزمین در دوران باستان بودند و هر یک در گوشه ای از این سرزمین، تمدن های سومر، بابل، آشور، اکد، کلدانی و تمدن های ایرانی مانند عیلام و ماد، تأثير به سزایی داشته اند و از آن تأثير پذیرفته اند. بعلاوه ، بین النهرین به عنوان قلب ملل و امپراتوری هایی محسوب میشد که بر بخش هایی بزرگ از خاور نزدیک در خلال قرون متمادی مسلط شدند.

تاریخچه تمدن بین النهرین

قدمت خاور نزدیک باستان به دوره پارینه سنگی زیرین برمی گردد. در دوره اوروک چهارم، نوشتار با خط هایی پدیدار شد که از آن ها می توان به خط تصویری و خط پیش میخی اشاره کرد ( حدود اواخر هزاره چهارم قبل از میلاد). در اوایل هزاره سوم قبل از میلاد، ثبت مکتوب وقایع تاریخی- و تاریخ باستانی بین النهرین پایین – هم زمان با ثبت سوابق پادشاهان اولیه سلسله با خط میخی شروع شد. پایان این تاریخ، هم زمان با ورود شاهنشاهی هخامنشی در اواخر قرن ششم پیش از میلاد یا هم زمان با فتح توسط مسلمانان و تاسیس خلافت در اواخر قرن هفتم پس از میلاد بود که این منطقه تحت عنوان عراق شناخته شد. بین النهرین در این دوره طولانی از لحاظ اجتماعی، شامل برخی از دولت های بسیار توسعه یافته باستانی و پیچیده می باشد.

یکی از چهار تمدن رودخانه ای که در آن نوشتن، اختراع شد؛ منطقه بین النهرین بهمراه دره نیل در مصر باستان،  تمدن دره سند در شبه قاره هند و رودخانه زرد در چین باستان بود . از شهرهای مهم تاریخی بین النهرین می توان به اوروک،  نیپور،  نینوا،  آشور و بابل و همچنین کشورهای سرزمینی مهمی نظیر شهر اریدو، امپراتوری اکدی،  سلسله سوم اور و امپراتوری های مختلف آشوری اشاره کرد. رهبرانی ازجمله اورنامو ( پادشاه اور)،  سارگون اکدی ( بنیانگذار امپراتوری اکد)،  حمورابی ( بنیانگذار دولت بابل قدیم)،  آشور- اوبالیت یکم،  تیگلات- پیلسر یکم ( گسترش دهنده ی امپراتوری آشور)،  آشوربانیپال و نبوکدنصر دوم، از رهبران مهم تاریخی بین النهرین به شمار می رفتند.

بین‌النهرین برخی از دولت‌های بسیار توسعه یافته را در خود جای داده‌است

فعالیت های اقتصادی بین النهرین

فعالیت های اقتصادی بین النهرین، شامل فرآورده های زراعی،  ماهیگیری،  دامداری،   نخلداری و صنایع وابسته به نیزارها بوفور بود ولی به تدریج چوب و سنگ و فلز پیدا می شد یا اصلاً دردسترس نبود؛ بنابراین بین النهرین جنوبی بعنوان سرزمین داد و ستد محسوب میشد.

تمامی شهرهای بین النهرین، تپه داشته اند و شکل گیری آن ها بر روی تِل  بوده است؛ به این دلیل که از خشت خام برای مصالح خانه ها استفاده میشد و پس از این که ساختمان فرو می ریخت مجددا بر روی آن بنا میشد و بعد از گذشت چند دوره بدین شکل در می آورد.

معانی واژه کنوسس، زیاد است: به این صورت که یکی از معانی آن کاخ قرمزیست که شهر در آن ساخته شد. همچنین بعنوان معبد داخل بنای کنوسس محسوب میشد. از دیگر معانی آن می توان به قلعه اشاره کرد و همچنین واژه کنوسس، نام شهری در تمدن کرت – یونان بود.

موقعیت اصلی معبد در درون شهر و در قسمت مذهبی شهر( تمنوس) می باشد. حصار از ویژگی های شهرهای تمدن بین النهرین به خاطر مسأله غارت و دفاع بوده است.

خط سومریان

نخستین قومی که توانستند خط  را اختراع کنند؛ سومریان بودند که به آن خط میخی می گفتند. رشد و رونق زندگی شهری و گسترش تجارت در بین النهرین باعث پیدایش خط در سومریان گردید. اقوام دیگری بودند که پس از سومریان بر بین النهرین حکومت کردند و با یادگیری خط سومریان توانستند مطابق با زبان خود تغییراتی در آن به وجود آوردند و باعث پیدایش خط بابلیها و آشوریها شوند. خط میخی سومری، ۶۰۰ علامت داشت که بر لوح گلی با استفاده از وسیله ای نوک تیز نقش می شد. این خط در نزد اقوام بعدی ساده تر و آسان تر شد.

مردم تمدن بین النهرین عقاید مشابه و فرهنگ مشترکی داشتند

سارگن بزرگ، پادشاه اکد یکی از اولین رهبران نظامی بزرگ جهان

با این که عقاید اکثر مردم سومر به هم شباهت داشت و دارای فرهنگ مشترکی بودند اما سومر یک موجودیت یکپارچه نبود بلکه تمدنی بود که از ایالت شهر های مستقل زیادی تشکیل شده بود. یک رهبر مذهبی، یک شاه یا یک ملکه، هر یک از آنها را اداره میکرد. گاهی اوقات آنها با یکدیگر متحد بودند ولی در برخی از مواقع دیگر با هم می جنگیدند.

سرانجام زمانی که سارگن بزرگ در ۲۳۰۰ سال قبل از میلاد، کل بین النهرین را برای نخستین بار فتح کرد و یک نفر بر تمام این سرزمین حکمرنی کرد، این روند نیز دچار تغییراتی شد.

اولین رهبر نظامی بزرگ تاریخ به نام سارگن بود که احتمالا از فرش به عرش رسیده است. طبق برخی از کشفیات زندگینامه سارگن، وی یک فرزند نامشروع داشته است. با این وجود، ثابت کرد که دارای نیروی بزرگی است که می توان روی آن حساب کرد.

او موفق به فتح ده ها شهر با کمک یک ارتش ۵۰۰۰ نفری شد و آنها را جزء امپراتوری اکدیان کرد که به عنوان اولین امپراتوری واقعی تاریخ شناخته شد و سرعت گسترش آن به حدی بود که به کوه های ترکیه و جزیره قبرس رسید. سارگن از مهارت خاصی در هنر سیاست برخوردار است و قدرت و اعتبار خود را با انتساب زیرکانه دخترش بعنوان کاهن اعظم، با اراده خدایان همسو کرد.

در بین النهرین، فرآورده‌های زراعی، دامداری و ... در دسترس بود

گردآوری: بخش فرهنگ و اندیشه سرپوش