جنگ جهانی اول از سال ۱۹۱۴ تا ۱۹۱۸ به طول انجامیدجنگ جهانی اول
شاید در تصور هیچ کس نمی گنجید یکی از بزرگترین جنگ های جهان، تنها در عرض چند روز چندین کشور دنیا را درگیر یک نبرد عظیم کند و میلیون ها انسان در آن کشته شوند. میلیون ها انسان در این جنگ، کشته و آواره شدند. سلاح های شیمیایی در جنگ جهانی اول برای اولین بار مورد استفاده قرار می گرفت.
یک جوان صرب بوسنیایی در سارایوو، فرانتس فردیناند( ولیعهد اتریش) و همسرش( در ۲۸ ژوئن ۱۹۱۴) را کشت و جنگ جهانی اول به همین بهانه شروع شد، درحالیکه زمینه ساز این جنگ، رقابت و نارضایتی کشورهای قدرتمند اروپایی و تعارض جدّی منافع آنان در سرتاسر جهان بود. کشورها در این جنگ، دربرابر هم در دو دسته متفقین( نیروهای متفق) و دولت های مرکزی صف آرایی کردند. کشورهایی نظیر انگلستان، ایتالیا، بلژیک، پرتغال، روسیه در گروه متفقین قرار داشتند که به خاطر انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ از جنگ خارج شد، کشورهایی که در تاریخ ۵ آوریل ۱۹۱۷/ ۱۲ جمادی الاخره ۱۳۳۵ عملاً در جنگ شرکت کردند، ایالات متحده امریکا، رومانی، ژاپن، صربستان، فرانسه، مونته نگرو و یونان بودند. از دولت های مرکزی می توان به آلمان، اتریش ـ مجارستان، حکومت عثمانی و بلغارستان اشاره کرد. بخش هایی از ایران به رغم اعلام بی طرفی اش اشغال شد و این کشور، پیامدهای جنگی ناخواسته ای را متحمل شد.
۲۸ ژوئیه نقطه آغاز جنگ اتریش ـ مجارستان به صربستان بود؛ هر چند در تاریخ ششم اوت، این کشور با روسیه جنگ کرد. آلمان، که از هر جهت، منافعش را در خطر می دید، به بلژیک در تاریخ ۴ اوت ۱۹۱۴، حمله کرد و بعد از این که بروکسل را تصرف کرد، در مرزهای فرانسه پیش روی کرد و با آن ها بمدت چهار سال جنگید که پیامدهای بسیار زیادی را بهمراه داشت.
ایتالیا با خروج از اتحاد سه گانه تا تاریخ ۱۹۱۵ بی طرف ماند و به گروه متفقین در همین سال ملحق شد؛ چون قصد داشت سرزمین های ایتالیایی زبان که توسط اتریش تصرف شده بود را بهمراه چند مستعمره در افریقا بدست آورد. عثمانی از آلمان ها طرفداری کرد تا روسیه بر تنگه های دریای سیاه مسلط نشود. امریکا با قدرت نظامی، ثروت و تجهیزات فراوان، در ۱۹۱۷ زمانی که پس از سه سال جنگ، نیروهای مرکزی تقریباً نابود شده بودند، به یاری متفقین آمد.
از جنگ اروپا به عنوان مهمترین صحنه در فرانسه یاد میشد، آلمانی ها با عبور از خاک بلژیک به فرانسه حمله کردند. ارتش آلمان نقشه داشتند که برق‌اسا به فرانسه حمله کنند، سپس با اشغال کردن پاریس، با هدف نابودی روسیه بدان کشور حمله کند. آلمان سه مرتبه به منظور تصرف فرانسه تلاش کرد که یک مرتبه در مارن( ۶ ـ۱۴ سبتامبر ۱۹۱۴)، دیگری در وردن( فوریه ۱۹۱۶) و دوباره درمارن در ژوئیه ۱۹۱۸ بود.
روس ها در جبهه شرق، به سختی از آلمانی ها شکست خوردند و زمانی که بلشویک ها در تاریخ ۱۹۱۷ بر روسیه تسلط پیدا کردند، اقدام به بستن عهدنامه ای در شهر برست لیتوفسک نمودند و دیگر در جنگ شرکت نکردند.
در طول جنگ جهانی اول تانک های انگلیسی به دو دسته تانک های مردان و زنان تقسیم بندی شدکلیه مستعمره های کشور آلمان توسط متفقین در افریقا و خاوردور تصرف شد و این متفقین در خاورمیانه، یعنی سوریه و عربستان، کلیه مستملکات عثمانی را تصرف کردند.
در نتیجه حملات متفقین که توسط" مارشال فوش" رهبری می شد درنهایت در تاریخ ۱۹۱۸ به شکست نهایی آلمانی ها منجر شد و آلمان ناچار شد درخواست ترک مخاصمه را بدهد و زمانی که آلمان، شرایط متفقین را در ۱۱ نوامبر ۱۹۱۸ قبول کرد، جنگ جهانی اول تمام شد. ولی علاوه بر عدم اتمام مشکلات میان کشورهای قدرتمند جهان با وجود این مذاکرات و معاهده ها، زمینه ی وقوع جنگ جهانی دوم فراهم شد. ایران به منظور شرکت در اجلاس صلح ورسای و احقاق حقوق از دست رفته ملت ایران، هیئتی را تشکیل داد که رییس آن علی قلی انصاری( مشاور الممالک)، وزیر امور خارجه وقت بود، ولی انگلیسی ها اجازه ندادند که نمایندگان ایران در اجلاس شرکت کنند.
عهدنامه ورسای در تاریخ ۲۸ ژوئن ۱۹۱۹ به آلمان شکست خورده تحمیل شد و منجر به تکمیل شدن پیروزی دولت های متفق شد. تکمیل این عهدنامه در اثر عهدنامه های سن ژرمن با اتریش( ۱۹۱۹)، نویی با بلغارستان، تریانون با مجارستان صورت گرفت. خسارت های جانی و مالی این جنگ که بمدت ۱۵۶۵ روز بود، بسیار زیاد بود.
پیامدهای جنگ جهانی اول
از پیامدهای جنگ جهانی اول می توان فرو ریختن نظام بین الملل، فروپاشی حکومت عثمانی و ایجاد چند کشور اسلامی، شکست آلمان بعنوان کشور بزرگ صنعتی با توان نظامی عظیم، بر هم خوردن توازن قوا میان قدرت های بزرگ، فروپاشی نظام تزاری روسیه و پیروزی انقلاب کمونیستی، ورود امریکا به صحنه بین المللی و تغییر معادله های قدرت را نام برد. این جنگ بر ایران، تأثیر به سزایی داشت.
اوضاع آشفته ایران در زمان آغاز جنگ
در ایران، با شعله ور شدن آتش جنگ جهانی اول، احمد شاه قاجار ۱۸ ساله شد و با مراسم تاجگذاری، قبول مسئولیت رسمی پادشاهی خود را جشن گرفت. اعلام بی طرفی ایران در جنگ جهانی اول، نخستین فرمان احمد شاه به عنوان پادشاه رسمی بود که این دستور را سه روز بعد از آغاز جنگ صادر کرد. ولی بی طرفی ایران توسط دولت های درگیر در جنگ نادیده گرفته شد. حوزه نفوذ دو قدرت بزرگ استعماری زمان یعنی روسیه و بریتانیا در این سالها ایران بود. ایران با وجود مستعمره نبودن، در این کشور از استقلال و ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ملی برخوردار بود. با ﺗﻌﻄﯿﻞ ﺷﺪن ﻣﺠﻠﺲ، دیگر روسیه و بریتانیا، اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت و ﻣﺠﻠﺲ ﺳﻮم را برگزار نکردند.
در جنگ جهانی اول بود که برای نخستین بار از سلاح‌های شیمیایی استفاده شدروس ها یا مقامات بریتانیایی به سیاستمداران و مقام های سیاسی و اداری کشور دستور می دادند. از حاکمان واقعی کشور می توان به سفیران و دیپلمات های روسیه و بریتانیا اشاره کرد. در سال های پیش از جنگ جهانی اول، جنبش مشروطه خواهی ایرانیان در واقع به این منظور بود تا برای غلبه بر این وضعیت تلاش کند و استقلال و تمامیت ارضی و حاکمیت ملی را بوجود آورد. از این رو در سال ۱۹۰۵ تلاش آزادیخواهان و مشروطه خواهان ایران نتیجه داد و فرمان مشروطه توسط مظفرالدین شاه امضاء شد ولی مظفرالدین شاه بعد از گذشت پنج ماه از این اتفاق فوت کرد. با حمایت روسیه، پسر مظفر الدین شاه به نام محمدعلی شاه بر علیه مشروطه و مشروطه خواهان برخاست. وی با به توپ بستن مجلس شورای ملی در تاریخ ۱۹۰۸، آزادیخواهان را کشت.
با این که پس از گذشت یک سال، مشروطه خواهان با غلبه بر محمدعلی شاه، مجددا مشروطه را احیا کردند ولی این درگیریها بیش از پیش قوای ایران را تحلیل برد. از این رو با این که ایران در طول دوره ی ده ساله از زمان امضای فرمان مشروطه تا آغاز جنگ جهانی اول برای رهایی از استبداد و برداشتن موانع توسعه و ترقی کشور به عنوان یک دوره ی درخشان از مبارزات محسوب میشد ولی این دوره درواقع، دوره ضعف و انحطاط ایران بود.
حقایقی در مورد جنگ جهانی اول
در تمام اقیانوس ها و تقریباً در تمام قاره ها، طول دوره ی جنگ جهانی اول از تاریخ ۱۹۱۴ تا ۱۹۱۸ بود ولی بیشتر درگیری ها در اروپا اتفاق افتاد.
از ۳۰ نوع گاز سمی مختلف در طول جنگ جهانی اول استفاده شد. سربازان موظف بودند که يک پارچه آغشته به ادرار را در شرایط ضروری روی صورتشان نگه دارند. ماسک های گاز یا ماسک های فیلتردار تا سال ۱۹۱۸ ساخته شد و این ماسک ها حفاظت موثری را برای سربازان بوجود می آوردند. بسیاری از کشورها در پایان جنگ به این توافق رسیدند تا دیگر از سلاح شیمیایی استفاده نکنند.
تعداد سربازان روسیه در طول جنگ جهانی اول ۱۲ میلیون نفر بود که در جنگ، بعنوان بزرگ ترين ارتش شناخته میشد ولی سه چهارم سربازها در این جنگ، کشته شدند و بقیه ی آن ها زخمی و یا مفقود شدند.
در طول جنگ جهانی اول از ۳۰ نوع گاز سمی مختلف استفاده شدسگ ها بعنوان پیام رسان دستورات به خطوط جلویی در طول جنگ جهانی اول از طریق کپسول های متصل شده به بدنشان مورد استفاده قرار می گرفتند. همچنین از سگ ها برای موارد دیگری استفاده میشد که از آن می توان به نصب سیم های تلگراف اشاره کرد.
آلمانی ها برای نخستین بار در جنگ جهانی اول از سلاح هایی استفاده کردند که این سلاح ها پرتاب کننده ی شعله آتش بود( flamethrowers). این سلاح تا طول ۴۰ متر، قابلیت پرتاب شعله های آتش را داشت و میتوانست همه چیز را بسوزاند.
ماری کوری که دانشمند معروفی بود، وَن ها را به دستگاه اشعه ی ایکس مجهز کرد. پزشکان فرانسوی با استفاده از این دستگاه می توانستند در بدن سربازان زخمی، گلوله ها را پیدا کنند. پُتی کوری یا کوری های کوچک، نام این وَن ها بود.
آلمانی ها به اسلحه ی فرانسوی ها، تفنگ شیطان می گفتند. این سلاح ۷۵ میلیتری قابلیت هدف قرار دادن دشمن تا ۴ مایل با دقت بالا را داشت. ادعای فرماندهان نظامی فرانسوی این بود که تفنگ شیطان موجب پیروزی آنها در جنگ میشد.
از جمله پیامدهای جنگ جهانی اول فرو ریختن نظام بین الملل و ... بودتانک های انگلیسی در طول جنگ جهانی اول، متشکل از دو دسته تانک های مردان و زنان بود و صرفا برای شناسایی تانک ه، آن ها را تقسیم کردند. یکی از ویژگی های تانک های مردان این بود که توپ داشت درحالیکه اسلحه های سنگین بر روی تانک های زنان نصب شده بود.
هزاران سربازان در جنگ جهانی اول، نابود و یا معلول شدند. به منظور اصلاح آسیب های صورت سربازان جراحی های بسیاری انجام شد. علاوه‌براین برای پوشش آسیب های وحشتناک از ماسک ها استفاده می شد. بعضی از سربازان در خانه های سالمندان، تمام عمرشان را سپری کرده اند.
گردآوری: بخش فرهنگ و اندیشه سرپوش
- 19
- 4
