چهارشنبه ۱۶ آبان ۱۴۰۳
کد مقاله: ۹۷۰۴۰۰۰۵۰

دو نکته مغفول از زندگی پربار محمد معین

محمد معین,فرهنگ معین,فرهنگ نامه نویسی

۱۳ تیر ماه سالگرد فوت یکی از مؤلفین، رجال فرهنگی و استادان ماندگار فرهنگ و تاریخ ایران زمین، دکتر محمد معین است. او که در عمر کوتاه ولی پربارش، علاوه بر تألیف کتاب‌ها، مقاله‌ها و رساله‌های پر باری در عرصه تاریخ زبانشناسی و فرهنگ، شاگردان زیادی تربیت کرده و با حضور در مجامع فرهنگی کشورهای دیگر، تلاش زیادی برای معرفی فرهنگ و تمدن کشور خود انجام داد. روحش شاد و قرین رحمت. در نوشتار کوتاه حاضر که به مناسبت سالگرد فوت آن مرحوم تنظیم شده، به بیان دو نکته از حیات پربارش پرداخته‌ایم.

 

نکته اول: نخستین نکته‌ای که در ارتباط با مرحوم دکتر معین باید مورد توجه قرار گیرد، تاریخ تولد وی است. در اغلب قریب به اتفاق شرح حال‌های موجود از آن مرحوم، سال ۱۲۹۷ هجری شمسی را به‌عنوان سال تولدش ذکر می‌کنند.این موضوع در حالتی است که اتمام تحصیلات وی در مقطع ابتدایی در سال ۱۳۰۴ و دریافت درجه معادل لیسانس از دانشسرای عالی در سال ۱۳۱۳ قید می‌شود. به‌عبارتی دیگر بر این اساس، دکتر معین در سن هفت سالگی دوره ابتدایی را به اتمام رسانده و در ۱۷ سالگی موفق به اتمام دوره دانشسرای عالی شده است.

 

طبعاً تاریخ‌های مزبور نمی‌تواند درست باشد، زیرا اگر بپذیریم آن مرحوم در سال ۱۲۹۷ متولد شده، لزوماً باید در سن دو یا سه سالگی وارد مدرسه ابتدایی شده باشد که این موضوع با توجه به مقررات حاکم بر مدارس آن زمان، امکانپذیر نبود. ضمن آنکه نبوغ یک بچه هفت ساله برای به پایان بردن تحصیلات ابتدایی، موضوعی نبود که از چشم دست‌اندرکاران و گزارشگران جراید پرتعداد محلی و سراسری در سال ۱۳۰۴ دور بماند و حداقل اشاره‌ای به آن نداشته باشند. به همین ترتیب به پایان رساندن تحصیلات عالیه در دانشسرای عالی تهران در سن ۱۷ سالگی، موضوع بسیار جذابی برای دست اندرکاران روزنامه‌ها و خبرنگاران جراید قَدَر و حرفه‌ای تهران سال ۱۳۱۳ به شمار می‌آمد.

 

در نتیجه و با توجه به مقدمات مذکور، به‌نظر می‌رسد تولد آن مرحوم در رجب سال ۱۳۳۲ هجری قمری- خرداد ۱۲۹۳ هجری شمسی صحیح باشد. بویژه اینکه گفته می‌شود پدر و مادر دکتر معین در سن شش سالگی او، بر اثر بیماری مهلکی که در گیلان شیوع پیدا کرده بود، جان خود را از دست دادند. اگر تاریخ تولد دکتر معین را سال ۱۲۹۷ بگیریم، در سال ۱۳۰۳ گزارشی از شیوع چنین بیماری مهلکی در آن ولایت وجود ندارد، ولی اگر تاریخ تولد مذکور را در سال ۱۲۹۳ بگیریم، در سال‌های ۱۲۹۸ تا ۱۲۹۹ گزارش‌هایی از شیوع بیماری‌های مسری در خطه گیلان (متعاقب وقوع قحطی بزرگ در ایران) وجود دارد. علی ایحال به‌دلایل فوق‌الذکر به‌نظر می‌رسد تاریخ ۱۲۹۳ هجری شمسی- ۱۳۳۲ هجری قمری برای تولد دکتر معین مناسب و با واقعیت‌های تاریخی انطباق داشته باشد.

 

نکته دوم در مورد مشهورترین اثر به جای مانده از مرحوم دکتر معین یعنی فرهنگ معین است. سنت فرهنگ نامه‌نویسی در زبان فارسی به شیوه مدرن، به اواسط دوره مظفرالدین شاه بازمی‌گردد و متون به جای مانده از نخستین تلاش‌های انجام شده در این عرصه، نشان از عمق دقت نظر کوشندگان آن راه دارد. تلاشی که طی سال‌ها و دهه‌های بعد همچنان ادامه یافته و از اوایل قرن چهاردهم شمسی (۱۳۰۰) به بعد، به‌صورت اپیدمی در میان اهل فرهنگ ایران درآمد. چه بسیار از این تلاش‌ها که به‌دلیل مرگ پژوهشگر آن ناتمام ماند یا در گردش روزگار و به‌دلیل اعمال سیاست‌های دولتی، به حاشیه رانده و به فراموشی سپرده شد.

 

اما موج ایجاد شده برای تدوین فرهنگنامه و لغتنامه فارسی، به نتیجه رسیده که مهم‌ترین تجلی آن لغتنامه دهخدا است که مرحوم معین نیز به نوبه خود سهم بسزایی در انجام آن داشت. پس از آن و در تکمیل فرهنگنامه‌ها و لغتنامه‌های موجود تا دهه ۱۳۳۰، مرحوم معین با تشکیل «سازمان فرهنگ فارسی» در واقع روش جدیدی را در انجام و تدوین یک فرهنگ نامه دیگر در پیش گرفتند که ثمره آن نزدیک به نیم قرن است مورد استفاده جامعه ایران قرار دارد.با وجود اینکه دکتر معین خود هیچگاه فرصت مشاهده دستاورد تلاش‌های شبانه روزی‌اش را پیدا نکرد.

 

مسعود کوهستانی نژاد

 

i​ran-newspaper.‎​com
  • 14
  • 4
۵۰%
همه چیز درباره
نظر شما چیست؟
انتشار یافته: ۰
در انتظار بررسی:۰
غیر قابل انتشار: ۰
جدیدترین
قدیمی ترین
مشاهده کامنت های بیشتر
هیثم بن طارق آل سعید بیوگرافی هیثم بن طارق آل سعید؛ حاکم عمان

تاریخ تولد: ۱۱ اکتبر ۱۹۵۵ 

محل تولد: مسقط، مسقط و عمان

محل زندگی: مسقط

حرفه: سلطان و نخست وزیر کشور عمان

سلطنت: ۱۱ ژانویه ۲۰۲۰

پیشین: قابوس بن سعید

ادامه
بزرگمهر بختگان زندگینامه بزرگمهر بختگان حکیم بزرگ ساسانی

تاریخ تولد: ۱۸ دی ماه د ۵۱۱ سال پیش از میلاد

محل تولد: خروسان

لقب: بزرگمهر

حرفه: حکیم و وزیر

دوران زندگی: دوران ساسانیان، پادشاهی خسرو انوشیروان

ادامه
صبا آذرپیک بیوگرافی صبا آذرپیک روزنامه نگار سیاسی و ماجرای دستگیری وی

تاریخ تولد: ۱۳۶۰

ملیت: ایرانی

نام مستعار: صبا آذرپیک

حرفه: روزنامه نگار و خبرنگار گروه سیاسی روزنامه اعتماد

آغاز فعالیت: سال ۱۳۸۰ تاکنون

ادامه
یاشار سلطانی بیوگرافی روزنامه نگار سیاسی؛ یاشار سلطانی و حواشی وی

ملیت: ایرانی

حرفه: روزنامه نگار فرهنگی - سیاسی، مدیر مسئول وبگاه معماری نیوز

وبگاه: yasharsoltani.com

شغل های دولتی: کاندید انتخابات شورای شهر تهران سال ۱۳۹۶

حزب سیاسی: اصلاح طلب

ادامه
زندگینامه امام زاده صالح زندگینامه امامزاده صالح تهران و محل دفن ایشان

نام پدر: اما موسی کاظم (ع)

محل دفن: تهران، شهرستان شمیرانات، شهر تجریش

تاریخ تاسیس بارگاه: قرن پنجم هجری قمری

روز بزرگداشت: ۵ ذیقعده

خویشاوندان : فرزند موسی کاظم و برادر علی بن موسی الرضا و برادر فاطمه معصومه

ادامه
شاه نعمت الله ولی زندگینامه شاه نعمت الله ولی؛ عارف نامدار و شاعر پرآوازه

تاریخ تولد: ۷۳۰ تا ۷۳۱ هجری قمری

محل تولد: کوهبنان یا حلب سوریه

حرفه: شاعر و عارف ایرانی

دیگر نام ها: شاه نعمت‌الله، شاه نعمت‌الله ولی، رئیس‌السلسله

آثار: رساله‌های شاه نعمت‌الله ولی، شرح لمعات

درگذشت: ۸۳۲ تا ۸۳۴ هجری قمری

ادامه
نیلوفر اردلان بیوگرافی نیلوفر اردلان؛ سرمربی فوتسال و فوتبال بانوان ایران

تاریخ تولد: ۸ خرداد ۱۳۶۴

محل تولد: تهران 

حرفه: بازیکن سابق فوتبال و فوتسال، سرمربی تیم ملی فوتبال و فوتسال بانوان

سال های فعالیت: ۱۳۸۵ تاکنون

قد: ۱ متر و ۷۲ سانتی متر

تحصیلات: فوق لیسانس مدیریت ورزشی

ادامه
حمیدرضا آذرنگ بیوگرافی حمیدرضا آذرنگ؛ بازیگر سینما و تلویزیون ایران

تاریخ تولد: تهران

محل تولد: ۲ خرداد ۱۳۵۱ 

حرفه: بازیگر، نویسنده، کارگردان و صداپیشه

تحصیلات: روان‌شناسی بالینی از دانشگاه آزاد رودهن 

همسر: ساناز بیان

ادامه
محمدعلی جمال زاده بیوگرافی محمدعلی جمال زاده؛ پدر داستان های کوتاه فارسی

تاریخ تولد: ۲۳ دی ۱۲۷۰

محل تولد: اصفهان، ایران

حرفه: نویسنده و مترجم

سال های فعالیت: ۱۳۰۰ تا ۱۳۴۴

درگذشت: ۲۴ دی ۱۳۷۶

آرامگاه: قبرستان پتی ساکونه ژنو

ادامه

حکایت های اسرار التوحید اسرار التوحید یکی از آثار برجسته ادبیات فارسی است که سرشار از پند و موعضه و داستان های زیبا است. این کتاب به نیمه ی دوم قرن ششم هجری  مربوط می باشد و از لحاظ نثر فارسی و عرفانی بسیار حائز اهمیت است. در این مطلب از سرپوش تعدادی از حکایت های اسرار التوحید آورده شده است.

...[ادامه]
ویژه سرپوش