چرا پای آسم به ریه‌های كودك باز می‌شود؟

سرفه خشك پشت سرهم و خس‌خس سینه‌اش، مدت‌هاست طول كشیده، ناآرامی نفس‌های كودكانه‌اش در شب‌ها بیشتر رخ‌نمایی می‌كند و معلوم نیست این نفس‌های تنگ و سخت از عفونت سرچشمه گرفته یا نوعی آلرژی تنفسی، عامل آن است. این شرح حال برای پزشك، خبر از ابتلای كودك به آسم می‌دهد؛ بیماری‌ای كه از نظر عوام با تنگی و كوتاهی تنفس شناخته می‌شود و در كودكان زیر شش سال نیز با درد متناوب قفسه سینه همراه است. آنچه هر پدر و مادری باید بداند آن است كه گاهی آسم با نشانه‌های مخفی همراه است كه مهم‌ترین آنها محدود شدن فعالیت فیزیكی كودك، خستگی عمومی (احتمالا به دلیل اختلال خواب) و ناتوانی وی در بازی با كودكان هم سن و سال است. گفت‌وگوی ما را با دكتر مینا اصدقی، متخصص كودكان بخوانید تا به‌موقع، ردپای آسم را در كودكتان شناسایی كنید .

گرچه علت اصلی آسم كودكی مشخص نشده است، ولی تركیبی از عوامل محیطی، زیستی، ارثی و ژنتیك در بروز آن دخیل‌ هستند. هرچند عواملی از قبیل ویروس‌های تنفسی، آلرژن‌ها، دود سیگار و آلاینده‌های هوا می‌تواند باعث تحریك طولانی‌مدت و التهاب راه‌های هوایی كودك شود. آسم دوران كودكی، شایع‌ترین علت ویزیت بخش اورژانس اطفال، بستری شدن در بیمارستان و روزهای غیبت از مدرسه است .

 بچه‌هایی كه آسم می‌گیرند

مواجهه با ویروس‌های تنفسی شایع به ویژه آنفلوآنزا، هوای سرد و خشك، افزایش تهویه ناشی از ورزش و بوهای تند می‌توانند زمانی كه راه‌های هوایی كودك تحریك‌پذیرند باعث بروز آسم شوند، اما مهم‌ترین عوامل خطر ابتلا به آسم اوایل در دوران كودكی، آسم والدین، اگزما و حساسیت به آلرژن‌های تنفسی هستند.

سؤال در مورد تجویز قبلی داروهای آسم ممكن است سابقه‌ای از بهبود موثر با درمان را نشان دهد كه در این‌صورت، ابتلا به آسم تایید می‌شود. توجه داشته باشید علائم و نشانه‌های آسم معمولا با فعالیت فیزیكی، افزایش تهویه (ورزش یا خندیدن) و هوای سرد و خشك تشدید می‌شود‌. البته بر‌خلاف تصور عموم مبنی بر این‌كه كودكانی كه سیستم ایمنی ضعیفی دارند و زیاد سرما می‌خورند در خطر آسم هستند، آسم ناشی از واكنش سیستم ایمنی به آلرژن‌های موجود در محیط و عفونت‌های ویروسی است و ناشی از نقص ایمنی نیست.

 عوامل حساسیت‌زا یا آسم‌زا؟

شكی وجود ندارد كه محیط زندگی در ابتلا و حتی درمان آسم تاثیر دارد. از جمله محرك‌های آسم می‌توان به آلرژن‌های فضای بسته مثل پوسته حیوانات، مایت، گرد و غبار، سوسك‌ها و قارچ‌ها اشاره كرد. آلرژن‌های فصلی هم شامل گرده درختان، علف‌ها و چمن‌ها هستند و بوهای شدید مثل انواع مواد پاك‌كننده، عطر‌ها و اسپری‌های مو نیز از مواد تحریك‌كننده حمله آسم هستند. تماس‌های شغلی مثل تماس با طویله دام‌ها و مزرعه، بخار، رنگ، فرمالدئید، دود ناشی از سوختن زغال یا چوب نیز از دیگر محرك‌های آسم هستند. از آنجا كه بیشتر كودكان مبتلا به آسم یك جزء آلرژیك در ارتباط با بیماریشان دارند، بنابراین درمان باید در جهت بررسی و كم كردن تماس با آلرژن در آنان باشد.

آلرژن‌های دائمی شایع در منزل شامل برخورد با حیوانات دارای مو یا پر مانند حیوانات خانگی (سگ‌ها، گربه‌ها، جوندگان و پرندگان) یا جوندگان مزاحم(موش‌ها و رت‌ها)، مایت‌ها، گرد و غبار، سوسك‌ها و قارچ‌ها می‌شود .

 آسم، كنترل می‌شود

آسم یك بیماری قابل كنترل است و از زمان بروز علائم باید درمان آن شروع شود كه قدم اول همان‌گونه كه ذكر شد حذف و كم كردن آلرژن‌ها از محیط زندگی است و در كنار آن درمان‌های دارویی باید تجویز شود.

انتخاب درمان اولیه به‌شدت آسم بستگی دارد، مدیریت این بیماری، متناوب و ساده است كه شامل استفاده از یك داروی استنشاقی كوتاه اثر مانند سالبوتامول در مواقع مورد نیاز است. تجویز این دارو معمولا برای برطرف كردن نشانه‌ها و به عنوان پیش‌درمان در آنهایی است كه برونكواسپاسم (برونكواسپاسم هنگامی بروز می‌كند كه عضلات جدار راه‌های هوایی ریه‌ها محدود یا سفت می‌شوند) ناشی از ورزش دارند. البته درمان ضروری‌تر برای همه بیماران مبتلا به آسم پایدار، درمان روزانه كورتیكوئید استنشاقی به صورت تك‌دارویی یا در تركیب با درمان كمكی است.

 ایمنی ضد‌آسم در كودك

كودكان مبتلا به آسم باید تا حد امكان از تردد غیر‌ضروری در هوای آلوده اجتناب كنند و در صورت وجود آلودگی هوا از ماسك‌های مخصوص و فیلتردار استفاده كنند.

در مورد محدودیت تغذیه‌ای در صورتی كه كودك مبتلا به آسم به ماده غذایی خاصی آلرژی داشته باشد منع مصرف آن ماده غذایی توصیه می‌شود‌. همچنین بیماران مبتلا به آسم باید از تردد در محیط‌های شلوغ مثل مترو به دلیل احتمال وجود بالای ویروس‌ها اجتناب كنند.

وقتی كودك در معرض استرس قرار دارد بیشتر احتمال حمله آسم برای وی وجود دارد كه این امربه علت تغییرات بدن ناشی از ترشح هورمون‌ها در استرس است كه باعث افزایش ضربان قلب به شكل تنفس‌های سریع و كم عمق است.

بعلاوه دود سیگار كه حاوی صدها ماده مختلف شیمیایی و سمی است یكی ازمهم‌ترین عوامل محرك و آغازگر حملات آسم به شمار می‌رود، بنابراین توصیه می‌شود در صورت ابتلای كودك به آسم به ‌هیچ‌وجه در اطراف وی سیگار كشیده نشود.

 آماده مقابله با حمله آسم باشید

شناخت زودهنگام حملات آسم و شروع درمان آن به طور زودرس می‌تواند از تشدید حملات آن جلوگیری كرده و خطر مرگ ناشی از آسم را تا ۷۰ درصد كاهش دهد. هنگام بروز حمله باید راه هوایی بیمار باز بوده و درمان فوری با گشاد‌كننده‌های كوتاه اثر راه‌های هوایی تا سه بار در ساعت در حمله آسم توصیه می‌شود. در صورت بروز حمله شدید باید به سرعت با اورژانس تماس گرفته شود.