پیوند استخوان، از موارد استفاده تا انواع آن

پیوند استخوان

پیوند استخوان چیست؟

پیوند بافت استخوانی از یک استخوان به استخوان دیگر را پیوند استخوان گویند. هدف این عمل، کمک به ترمیم و جوش خوردگی یا پُر کردن فضای خالی در استخوان گیرنده است.

از شایع ترین و کاربردی ترین مورد در رشته های مختلف پزشکی مثل: ارتوپدی، ترمیمی، دندانپزشکی جراحی فک و صورت است. و کاربرد آن برای مواردی همچون: جوش نخوردن شکستگی‌ها، تومورهای استخوان، ستون فقرات

سابقه پیوند استخوان

اولین و قدیمی ترین پیوندها، پیوند استخوان حیوانات به انسان بوده است. به عنوان مثال پیوند استخوان سگ به انسان توسط  وان‌میکرن در سال ۱۶۶۸. پیوند استخوان انسان به انسان برای اولین با در سال ۱۸۲۰ توسط فن‌والتر، جراح آلمانی، انجام شد.

و یکی از کسانی که بطور گسترده در این زمینه کار کرده و مقاله‌هایی عرضه کرده، ویتوریو پوتی، جراح ایتالیایی، ساکن بولون است، درستی بسیاری از مباحثی را که وی در مورد پیوند استخوان در سال ۱۹۱۲ مطرح کرده هنوز مورد قبول است.

موفقیت در پیوند استخوان

برای موفقیت پیوند استخوان، لازم است سه خاصیت مهم در محل پیوند وجود داشته باشد، این خواص عبارتند از:

- رسانش استخوان: خاصیتی است که استخوان پیوند شده بتواند بعنوان داربست در استخوان گیرنده جایگزین شود تا بافت استخوانی از اطراف آن نفوذ کرده و جایگزین پیوند گردد.

- القاء استخوانسازی: خاصیتی است که خود استخوان پیوند شده علاوه بر اینکه نقش داربست را ایفا می‌کند، دارای فعالیت استخوانسازی باشد.

- وجود سلول‌های استخوانی و فاکتور رشد: بافت پیوند شده دارای فاکتورهای رشد باشد.

*اتوگرافت تنها پیوندی است که هر سه خواص فوق را دارا می‌باشد.

عموما پیوندهای استخوانی را برحسب نوع دهنده، به انواع زیر تقسیم می‌کنند:

- پیوند استخوان اُتوگرافت / اتولوگ ‎/ Autogenous bone graft 

دهنده و گیرنده خود فرد است. که از یکی از استخوانهای خود شخص از نواحی از بدن او که در صورت برداشتن استخوان از آنها مشکل خاصی برایش بوجود نمیاید، پیوند برداشته می‌شود و به استخوان دیگر او پیوند گذاشته می‌شود. معمول ترین این محل ها قسمتی از لگن به نام ایلیوم است.

معمول ترین راه که بهترین نتایج را در تحریک جوش خوردن شکستگی دارد و احتمال موفقیت آن بسیار زیاد است زیرا سرشار از سلولهای خود شخص است و احتمال وازنش توسط سیستم ایمنی بدن وجود ندارد. خصوصیت مهم این نوع پیوند ایمن بودن آن از نظر انتقال بیماری‌ها است. تنها عیب آن اینست که نیاز به عمل جراحی محل برداشت دارد.

عمل پیوند استخوان

- پیوند استخوان همراه با عروق ‎/ Vascularised bone graft

در این روش تکه بزرگی از استخوان زنده همراه با شریان و وریدی که برای تغذیه استخوان به داخل آن میروند از محل دهنده جدا شده و در محل گیرنده این استخوان ابتدا با پیچ به استخوان های محل جوش نخورده متصل شده و سپس شریان و ورید آن به شریان و وریدی در محل گیرنده متصل میشود.

در این روش چون جریان خون استخوان جابجا شده حفظ میشود استخوان زنده مانده و کارآیی بالایی دارد. استفاده از این روش مشکل و نیازمند استفاده از جراحی میکروسکوپی است.

- پیوند استخوان آلوگرافت

در صورت عملی نبودن راههای قبل, پیوند استخوان آلوگرافت انجام می‌شود. در این نوع، پیوند از شخص دیگری تهیه شده، که معمولاً از جنازه تازه درگذشته و یا از استخوان سالم شخص دیگر، تهیه و استفاده میشود.

استخوان های آلوگرافت که میتوان آنها را از هر جایی از بدن افراد متوفی گرفت، بصورت استریل تهیه شده پس از بررسی های آزمایشگاهی از نظر اینکه استخوان آلودگی ویروسی مانند HIV یا HCV نداشته باشد، با روش های شیمیایی یا با اشعه گاما مجددا استریل میشود و به چند طریق مورد استفاده قرار میگیرد.

دو روش معمول استفاده از آنها عبارتند از:

- محتوای آب استخوان گرفته شده و بصورت کاملا خشک درآمده و در محل جوش نخوردگی استفاده میشود.

- بدون اینکه آب آن گرفته شود در دماهای بسیار پایین منجمد میشود.

در هنگام استفاده ابتدا استخوان از حالت انجماد خارج شده و سپس در محل جوش نخوردگی مورد استفاده قرار میگیرد.

استخوان تهیه شده از دیگری را می توان در بانک استخوان ذخیره کرد. روش تهیه و نگهداری آن به صورت یخ‌زده تازه و یا یخ‌زده خشک می‌باشد.

- پیوند استخوان زنوگرافت ‎/ Xenograft

پیوند از گونه دیگری (حیوانات) تهیه و به انسان منتقل می‌گردد.  (تفاوت عمده استخوان حیوانات و استخوان انسان در نوع پروتئین های آنها است و این استخوان ها را بعد از اینکه با روش هایی پروتئین های آن خارج شده اند مورد استفاده قرار میگیرد). هرچند تاریخچه پیوند استخوان ابتدا با این روش شروع گردیده ولی امروزه از این روش، به ندرت استفاده می‌شود.

- پیوند استخوان با پروتئین موفوژنیک

گروهی از فاکتورهای رشد هستند که در بافت‌های بدن موجود می‌باشند. بعضی از انواع آن مخصوص بافت استخوانی هستند که عامل اساسی در رشد و ترمیم این بافت می‌باشند. از این پروتئین‌ها که بصورت نوترکیبی ژنی تهیه می‌گردد، بجای پیوند استخوان بکار برده می‌شوند.

- پیوند استخوان با استفاده از مواد جایگزین

از مواد جایگزین زیادی برای پیوند به قسمت‌های مختلف استخوان استفاده شده است. این مواد برای پُر کردن فضاهای خالی استخوان (مثلاً در عمل‌های جراحی کیست استخوان) کاربرد دارد. آنها بصورت کلافه اسفنجی و یا داربست عمل می‌کنند تا بتدریج سلولهای استخوانساز از طرف گیرنده بداخل آن نفوذ کنند و پدیده استخوانسازی را پیش ببرند. از مواد مختلف طبیعی و صنعتی مثل مرجان، تری کلسیم فسفات، سرامیک و غیره استفاده شده است.

عوارض پیوند استخوان

- در اُتوگرافت عوارض مربوط به محل براشت پیوند مانند هر عمل جراحی دیگر ممکنست اتفاق افتد، مانند احتمال خونریزی و عفونت و درد محل عمل.

- در آلوگرافت نیز چون پیوند از شخص دیگری تهیه شده احتمال انتقال بیماری از دهنده وجود دارد، هرچند با روشهای جدید تهیه آلوگرافت احتمال وقوع آن بسیار اندک است.

گردآوری: بخش پزشکی سرپوش