انواع روش های درمان آرتروز زانو + تشخیص و علائم بیماری

سن عامل اصلی برای ابتلا به آرتروز زانو است

آرتروز زانو چیست؟

آرتروز زانو از بین رفتن تدریجی مفصل زانو و یا ساییدگی آن است. از این بیماری به نام های استئوآرتریت و استئوآرتروز هم یاد می کنند. به موازات پیر شدن و با افزایش سن، غضروفها هم دچار فرسودگی و پیری می شوند. غضروفهای زانو هم که بین ران و ساق پا قرار گرفته اند از این قاعده مستثنی نیستند و دچار فرسودگی میشوند که به آن آرتروز زانو گفته می شود. ساییدگی مفصل زانو یکی از مرسوم ترین بیماریهای رایج زانو و از شایع ترین اشکال آرتروز است. این بیماری دارای ۱۰۰ نوع گوناگون بوده و علاوه بر بزرگسالان، کودکان را هم تحت‌تأثیر قرار می ‎دهد. هرچند درمان قطعی برای بیماری آرتروز زانو وجود ندارد ولی با این حال خیلی از گزینه های درمانی به مدیریت درد این بیماری کمک کرده و روند پیشرفت آنرا کنترل می ‎کنند.

علاوه بر سن، علل ژنتیکی، نوع شغل و حرفه، چاقی، عوامل هورمونی و نژاد هم میتواند در بروز این بیماری دخیل باشند. از ویژگی های اصلی آرتروز زانو از بین رفتن پیشرونده غضروف مفصلی است. غضروف مفصلی ماده ای ژلاتینی میباشد که بین دو استخوان وجود دارد. با این وجود آرتروز و ساییدگی مفصل زانو تنها بیماری بافت غضروفی مفصل نبوده و کل ساختار زانو پس از غضروف درگیر شده و بعد از آن تمامی بافتها بعد از غضروف  شامل استخوان زیر این غضروف و حتی منیسک ها و رباط ها و قسمت عصبی- عضلانی غضروف نیز درگیر می شوند.

شدت بیماری آرتروز زانو

شدت بیماری آرتروز در افراد گوناگون متفاوت است، گاهی شدت بیماری آرتروز زانو ملایم است و با علائم خفیف یا هیچ علامتی همراه نیست؛ ولی در موارد پیشرفته آرتروز زانو، غضروف تا حدی فرسایش می یابد که استخوان ها روی یکدیگر ساییده میشوند و در نتیجه استخوان ها آسیب می بینند و بیمار متحمل زانو درد شدید می شود.

 ایجاد آرتروز زانو تا حدودی مرتبط با مسائل ژنتیکی و نژادی است

عوامل ابتلا به آرتروز زانو

دلیل شایع آرتروز زانو در افراد جوانتر عبارتند از استفاده بیش از حد از زانو و آسیب دیدگی. همینطور زانو درد میتواند ناشی از عفونت (مثلا استئومیلیت، بورسیت سپتیک) و بیماری های خاص باشد.

۱. جنسیت:

زنان در سنین ۵۵ سال و بالاتر از آن با احتمال بیشتری نسبت به مردان به آرتروز زانو مبتلا می شوند.

۲. سن:

با افزایش سن، احتمال ابتلا به آرتروز زانو یا ساییدگی مفاصل هم افزایش می یابد، به طوری كه ۸۰% افراد بالای ۵۵ سال درجاتی از آرتروز زانو را نشان می دهند.

۳. اضافه وزن:

میان آرتروز زانو و چاقی ارتباط منطقی وجود دارد.  افزایش وزن سبب افزایش فشار وارد شده به تمامی مفاصل و بطور خاص مفاصل زانو می شود. در این حالت هر کیلو وزن اضافه شده میتواند ۳ تا ۴ کیلو وزن اضافی به زانوها وارد کند.

۴. آسیبهای مفصلی:

آسیبهای وارد شده به مفصل حین فعالییتهای ورزشی یا تصادف مثل پارگی لیگامانهای صلیبی یا منیسكها  ممكن است سبب افزایش شانس ابتلا به آرتروز زانو شوند. این آسیبها ممكن است در گذشته به مفصل وارد شده باشند و بعد فراموش شوند.

علایم آرتروز زانو اغلب به آرامی شروع شده و با گذشت زمان تشدید می‌شود

۵. فعالیت های ورزشی:

انجام فعالیت های ورزشی مانند فوتبال، تنیس، یا دوی ماراتون میتواند شخص را در معرض ریسک بالاتر ابتلا به آرتروز زانو قرار دهد. این موضوع به معنی این است که شخص باید مراقبت بیشتری برای پرهیز از وارد شدن آسیب به مفاصل خود داشته باشد. بهرحال، مهم است که توجه کنیم فعالیت های بدنی منظم و آرام میتواند سبب تقویت مفاصل شده و ریسک ابتلا به آرتروز زانو را تقلیل دهد. در واقع، ضعیف شدن عضلات اطراف زانو میتواند باعث ابتلای شخص به آرتروز زانو شود.

۶. سایر بیماریها:

افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید که دومین نوع رایج التهاب مفصل است به احتمال بیشتر به آرتروز زانو مبتلا می شوند. همچنین افراد دچار مشکلات متابولیک مثل افزایش غیر طبیعی آهن خون و یا افزایش غیر عادی هورمون رشد نیز به احتمال بیشتری امکان دارد به آرتروز زانو مبتلا شوند.

علائم آرتروز زانو

مفصل زانویی که تحت‌ تأثیر بیماری آرتروز زانو قرار گرفته امکان دارد ملتهب و دردناک شود. این درد کم کم و با گذشت زمان ایجاد می ‎شود؛ البته امکان دارد وقوع آن به صورت ناگهانی هم باشد. علائم دیگر بیماری آرتروز زانو عبارتند از:

- مفصل زانو امکان دارد سفت و متورم شده و خم و صاف کردن آن سخت شود.

- از نشانه های آرتروز زانو اینست که در زمان لمس ناحیه درگیر، درد ایجاد می شود.

- درد و تورم ناشی از بیماری آرتروز زانو ممکن است پس از نشستن و استراحت طولانی مدت، شدید تر شود.

- انجام فعالیت های شدید سبب بروز آرتروز زانو می ‎شود.

- برجستگی های استخوانی كه ممكن است اطراف مفصل لمس شوند از علائم آرتروز زانو است.

- قطعات سست غضروف امکان دارد در عملکرد متعارف زانو اختلال ایجاد کند؛ به طوریکه زانو در زمان حرکت بطور اتفاقی قفل شود.

- تغییر شكل زانوها كه شایعترین آن ها فاصله گرفتن زانوها از یكدیگر (ژنو واروم) است.

- درد ناشی از بیماری آرتروز زانو امکان دارد سبب ایجاد احساس ضعف در زانو شود.

- تغییر الگوی راه رفتن که ممكن است با درگیری دو طرفه و شدید زانوها، راه رفتن اردك وار شود. (نوسان زیاد تنه به چپ و راست در هنگام راه رفتن)

- درد ناشی از بیماری آرتروز زانو در خیلی از افراد در موقع بارش باران فزونی می ‎یابد.

تشخیص آرتروز زانو

تشخیص آرتروز زانو به کمک معاینه بالینی و عکس ساده زانو در کنار رد کردن برخی از بیماری های احتمالی دیگر به وسیله پزشک متخصص آرتروز زانو  باشد. در معایناتی که پزشک متخصص طب فیزیکی و یا ارتوپد از بیمار انجام می دهد طبق ویژگیهای بالینی بیمار و بعد از آن بررسی عکس رادیولوژی صورت می گیرد. پرتونگاری (اشعه ایکس) میتواند در تشخیص آرتروز زانو موثر باشد. غضروف در پرتونگاری معمولی آشکار نمی شود، بدین ترتیب میزان تحلیل غضروف با توجه به فاصله بین استخوان های آن غضروف تعیین می شود.

از ویژگی های اصلی آرتروز زانو از بین رفتن پیشرونده غضروف مفصلی است

درمان های غیر جراحی آرتروز زانو

درمان اولیه بیماری آرتروز زانو، درمان غیر جراحی است که شامل تغییر در روش زندگی و پرهیز از انجام فعالیت های شدیدی که سبب تشدید درد این بیماری می ‎شوند مثل: اجتناب از بالا رفتن از پله، می ‎باشد. پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین هم جزئی از درمانهای غیر جراحی می‎ باشد.

>> درمان آرتروز زانو به روش فیزوتراپی:

یکی از درمانهای آرتروز زانو فیزیوتراپی است، تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS) با تکانه های الکتریکی با ولتاژ پایین توسط الکترودهای متصل شده به بدن در محل درد تحریک می شوند. این روش منجر به کاهش درد بعضی از بیماران می شود.

>> آرتروز زانو و آب درمانی:

استفاده از آب، در حالت مایع، یخ یا بخار، برای اهداف درمانی آب درمانی گویند. این روش شامل نرمش کردن در استخر، غوطه ور شدن در چرخش آب، سونا و کمپرس های سرد و گرم می شود. غوطه ور شدن یا نرمش کردن در آب گرم برای بیماران مبتلا به آرتروز زانو بسیار کارآمد هستند.

>> استفاده از وسیله های کمکی برای آرتروز زانو​​​​​​​:

استفاده از وسیله های کمکی برای آرتروز زانو مثل عصا یا واکر به کمتر شدن فشار وارد شده بر روی زانو و در نهایت کاهش درد زانو کمک خواهد کرد.

>> سایر روش های درمانی آرتروز زانو:

سایر روش های درمانی غیر جراحی آرتروز زانو شامل استفاده از یخ و پماد های تسکین دهنده درد می ‎باشد.

>> درمان آرتروز زانو به استفاده از داروها:

درمان دارویی آرتروز زانو که با مصرف استامینوفن شروع می شود، به مدیریت و تسکین درد کمک می کند. بعضی از بیماران با مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) یا سلبرکس، بازدارنده انتخابی آنزیم سیکلواکسیژناز (۲- COX)، دردشان بیشتر تسکین می یابد. داروهای ضددرد مخدر برای بیمارانی تجویز می شود که احتیاج به مسکن های قوی تری دارند.

>> کاهش درد آرتروز زانو با طب سوزنی:

لازم به ذکر است که از درمان های جایگزین همانند طب سوزنی نیز به منظور کاهش درد بیماری آرتروز زانو مورد استفاده قرار می ‎گیرند. درمان طب سوزنی در بلندمدت درد را کاهش و عملکرد را فزونی می دهد.

>> تاثیر کاهش وزن بر بهبود بیماری آرتروز زانو:

اضافه وزن فشار مضاعفی را بر زانو، این مفصل تحمل کننده وزن، وارد می کند. حتی از دست دادن ۵ کیلوگرم وزن هم تأثير شگرفی بر برطرف شدن علایم آرتروز زانو دارد.

درمان آرتروز زانو با جراحی

در حالتی که هیچ کدام از روش های غیرجراحی برای کنترل درد بیمار مبتلا به آرتروز زانو مؤثر نباشد، پزشک درمان آرتروز زانو با جراحی را پیشنهاد کند.

۱. درمان آرتروز زانو با جراحی آرتروسکوپی:

در این نوع جراحی بیماری آرتروز زانو، جراح لوله ی نازکی را همراه با یک دوربین در انتهای آن از طریق شکاف کوچکی در پوست داخل می کند تا درون زانویتان را ببیند. بعد جراح میتواند غضروف آسیب دیده را بردارد پوشش نرمی که از استخوان های درون مفصل مراقبت می کند. زانویتان میتواند تمیز شود یا شستشو گردد تا استخوان لق یا تکه های غضروفی که باعث درد می شود، خارج گردند. اکثر افراد میتوانند از چند روز بعد به فعالیت های عادیشان برگردند. معمولاً دوران نقاهت پس از عمل درد ندارد. جراحی آرتروسکوپیک باعث خلاصی کوتاه مدت از درد می شود و احیانا جراحی های سخت تر را به تأخیر می اندازد.

۲. تعویض مفصل زانو برای درمان آرتروز زانو:

جراحی تعویض زانو یا آرتروپلاستی یک عمل جراحی مهم و سخت و آخرین راه حل درمانی برای موردهای بسیار شدید و وخیم آرتروز زانو در هنگامی است که تمامی دیگر روشها در تسکین درد مؤثر نبوده باشند. تعویض مفصل زانو بی عیب و نقص نیست و طول عمر محدود ۱۰ تا ۲۰ ساله دارد. بیمار بعد از انجام این عمل میتواند فعالیت های روزمره و ورزش های هوازی کم برخورد را بدون بروز درد انجام دهد، با این حال، استفاده مفرط فرسایش بخش های زانو را تسریع می کند.

۳. پیوند غضروف برای بهبود آرتروز زانو:

این عمل برای افراد جوان که تنها در بعضی قسمت های جزئی زانو دچار آسیب آرتروز زانو شده اند مورد استفاده قرار می ‎گیرد. در این عمل، قسمتی از بافت غضروف سالم از قسمت دیگری از بافت زانو گرفته شده و به بخش آسیب دیده اضافه خواهد شد.

ورزش هایی برای درمان آرتروز زانو

برترین راه برای کاهش درد و خشکی زانو ناشی از بیماری آرتروز زانو، ورزش کردن است. ورزش کردن باعث تقویت عضلات اطراف زانو شده و انعطاف پذیری، دامنه حرکتی و توانایی حفظ تعادل شما را فزونی می دهد. انجام فعالیت های هوازی مثل پیاده روی، شنا کردن و دوچرخه سواری یکی از کلیدی ترین قسمت ها در هر برنامه ی ورزشی خوب است ولی بسیار مهم است که در کنار انجام این ورزش ها، قدرت عضلات خود را افزایش دهید و به کمک انجام حرکات کششی و ورزش هایی مثل یوگا و تای چی، انعطاف پذیری خود را بهبود دهید.

شناکردن، دامنه حرکتی مفاصل را افزایش داده و درد ناشی از آرتروز زانو را کاهش می دهد

گردآوری: بخش سلامت سرپوش