توبه نصوح از دیدگاه قرآن

توبه نصوح و قبولی آن از نعمت ها و مواهب کم نظیر الهی است

توبه نصوح چیست؟

حقیقت توبه، پشیمانی قلبی است؛ پشیمانی که در عمل خود را نشان می‏دهد که مهم‏ترین نمُود آن به کاربستن واجبات و تدارک و قضای آن چه عمل نشده و ترک محرّمات است. با همین مقدار توبه تحقق پیدا می‏کند.

نصوح، از« نَصَح» به معنای نصیحت و خیرخواهی است و منظور از« توبه نصوح» توبه ای است که توبه کننده در راه خیر و صلاح خویش قدم گذارد، بگونه ای که عمل او موجب عبرت و پندپذیری افراد دیگر هم گردد.

سعید بن جُبَیر، گفته: توبه نصوح، آن است که انسان، گناه را مدام مدّ نظر داشته و ديگر آنرا مرتکب نشود و با استغفار به زبان، پشیمانی با قلب و خودداری اعضا و جوارح بدن از گناه، تحقق یابد.

توبه در واقع پشیمان شدن از گناه و برگشتن از راهی است که انسان در گذشته بر خلاف رضای پروردگار رفته است. توبه حقیقی هم همان توبه نصوح است؛ یعنی توبه و پشیمانی بدون بازگشت. در صورتیکه کسی احساس کند که حقیقتا از گذشته خود نادم و پشیمان گشته و راه خود را بسوی خداوند عوض کرده، باید بداند که اهل توبه واقعی است و اینچنین توبه ای هرگز رد نمی شود.

تفسیرهای زيادي برای آن آورده اند، تا جایی که برخی ها شماره تفسیر آنرا بالغ بر ۲۳ دانسته اند؛ ولی تمامی این تفاسیر تقریبا به یک حقیقت باز می گردد؛ از جمله این که:

ثمرات قبولی توبه نصوح

۱-« توبه نصوح» آن است که دارای چهار شرط باشد:پشیمانی قلبی، استغفار زبانی، ترک گناه، تصمیم بر ترک آن در آینده.

۲-« توبه نصوح» آن است که معصیت خود را همواره دربرابر چشم خود ببیند و از آن شرمنده باشد!

۳- « توبه نصوح» آن است که همراه با چشمی گریان و قلبی بیزار از معصیت باشد.

در نتیجه، توبه نصوح به هر معنایی که باشد، نشانۀ کمال توبه است.

احادیث درباره توبه نصوح

روایات و احادیث در خصوص توبه نصوح

بنا بر احادیث، شرط اساسی توبه نصوح بازنگشتن توبه کننده بسوی آن گناه ذکر شده و با بررسی روایات و احادیث معصومین( علیهم السلام) با مطالب مختلفی در خصوص توبه نصوح، مواجه می شویم که در این جا به چند نمونه اشاره می شود:

رسول‌الله( ص) درباره توبه نصوح فرموند:« التّائبُ مِن الذّنبِ، کَمن لا ذَنبَ له...» « توبه کننده از گناه مثل کسی است که گناه نکرده است»

امام علی ( علیه السلام) در مورد توبه نصوح فرمودند: با دل پشیمان شدن و با زبان آمرزش خواستن و تصمیم جدى و مداوم بر ترک گناه.

امام کاظم( علیه السّلام) فرمود:« ان یَتوبَ العَبدُ، ثُمَّ لا یَرجِعَ فیه...» اینکه بنده توبه کند، سپس به گناهش برنگردد( و مرتکب آن نشود)

امام حسن عسکری( علیه السّلام) در جواب به نامه« احمد بن هلال» در تفسیر « توبه نصوح» نوشته است:« ان یَکونَ الباطِنُ کالظّاهرِ و افضَلَ مِن ذلکَ؛ توبه نصوح، توبه ای است که ظاهر و باطن انسان گنه کار ، از گناه پاک گردد، بلکه باطن بهتر و پاکیزه تر از ظاهر شود.»

امام صادق( علیه السّلام) فرمود:« هو ان یَتوبَ الرّجُلُ مِن ذَنبٍ، و یَنویَ ان لا یَعودَ الیهِ ابَداً.» اینکه مرد از گناه توبه کند و در نیت داشته باشد که هرگز بسوی آن معصیت بر نگردد.

امام هادی علیه السلام در معنی توبه نصوح فرمود:توبه نصوح، آن است که باطن انسان مانند ظاهر، و بهتر از ظاهر باشد.

تصاویر استغفار و توبه نصوح

هنگامی که « معاذبن جبل» از پیامبراکرم صلی الله علیه و آله وسلم در مورد توبه نصوح سوال کرد، حضرت در پاسخ فرموند:« توبه نصوح آن است که شخص توبه کننده به هیچ وجه به گناه بازنگردد، آنچنان که شیر به پستان هرگز برنمی گردد».

این تعبیر لطیف تبیین گر این واقعیت است که توبه نصوح چنان انقلابی در انسان ایجاد می کند که راه بازگشت به گذشته را به کلّی بر او می بندد!

توبه نصوح از دیدگاه قرآن كریم

در قرآن کریم بیش از ۸۰ بار سخن از توبه و بازگشت بسوی خدا و قبولی توبه به میان آمده است. خداوند در قرآن کریم از توبه ای با عنوان توبه نصوح سخن می گوید به همین علت کاملترین« توبه» ای که قرآن کریم بیان داشته توبه نصوح است. هر گناهی قابل استغفار است و خداوند خود فرموده است:« ان الله یغفر الذنوب جمیعا؛ خداوند همه گناهان را می آمرزد».

خداوند در قرآن کریم می فرماید:

تُوبُوا الى الله تَوبَه نَصُوحاً؛ به درگاه الهى توبه نصوح کنید.

« یا أیُّهَا الذِّینَ آمَنُوا تُوبُوا إلی اللهِ تَوبَةً نَصُوحاً عَسی رَبُّکُمْ أنْ یُکَفِّرَ عَنکُم سَیِّئاتِکُم وَ یُدخِلَکُم جَنَّاتٍ تَجری مِن تَحتِها الأنهارُ» ؛

ای کسانی که ایمان آورده اید! توبه کنید، توبه ای خالص، امید است- با این کار- پروردگارتان گناهانتان را ببخشد و شما را در باغ هایی از بهشت که نهرها از زیر درختانش جاری است، وارد کند.

آثار توبه نصوح

توبه نصوح، همان پنجره ی امیدی است که نور رحمت الهی از آن می تابد

« توبه» از مهم ترین آموزه های تربیتی و اخلاقی است که آثار بیشمار و رهاورد گرانبها و پی آمدهای مثبت فراوانی دارد که به اهم آن ها از نگاه قرآن اشاره می شود. در آیه ۸ سوره تحریم که در آن امر شده توبه نصوح کنید، به ثمرات و نتایج توبه نصوح اشاره شده که عبارتند از:

• یکی از نتایج توبه نصوح، پوشانده شدن گناهان توبه کننده است، بگونه ای که اثری از آن نزد هیچ شاهدی باقی نمی ماند، نه فرشتگان ناظر بر اعمال انسان و نه اعضا و جوارح و مکانی که در آن مرتکب گناه شده است.
• گناهان توبه کنندگان به حسنات و پاداش ها، تبدیل می گردد و خداوند به آن ها نوید رحمت و امن داده است.
• نور ایمان و عمل، در قیامت به سراغ توبه کنندگان آمده و پیشاپیش آنها حرکت نموده و ایشان را بسوی بهشت هدایت می کند.
• عدم رسوائی در قیامت
• توبه ی خالص و حقیقی آنچنان انسان گناهکار را دگرگون می کند که گویی اصلا معصیت نکرده است. چنانکه امام باقر علیه السلام فرمود:« توبه کننده از گناه مثل آن است که گناهی نکرده است.»
• ورود به بهشت پر نعمت الهی
• توجه آنها به خدا بیشتر می گردد و تقاضای تکمیل نور و آمرزش کامل گناه خود می کنند.

گردآوری: بخش دین و شریعت سرپوش