پرستاران، فرشتگان رحمت الهی

پنجم جمادی الاولی، سالروز ولادت شیرزن صحرای کربلا، زینب کبراست. او که توانست با پیام رسانیِ شایسته، از بازماندگان حادثه جان سوز عاشورا نیز به نیکویی پرستاری کند و لقبِ «بزرگ پرستار همیشه تاریخ» را زیبنده خود کند. این روز مبارک، از سال ها پیش، « روز پرستار » نامیده شده است. او که با دستان نوازشگر و قلب مهربان خود، درد بیمار را تسکین می بخشد و به او نوید حیاتی دوباره می دهد. باید قدر او را دانست و به او و حرفه مقدسّش احترام گذاشت؛ چنان که مقام معظم رهبری می فرماید: «به نظر من، همه مردم ما و همه کسانی که به سرنوشت بیماران و به سلامت کشور اهمیت می دهند، بایستی به قشر پرستار توجه و محبت و اهمیت نشان بدهند؛ چه مسئولان، چه آحاد مردم».

واژه ای آشن

پرستار، عجب واژه آشنایی است. کلمه ای که ناخودآگاه هر شنونده ای را به یاد آرامش پس از توفان، و به یاد شخصی می اندازد که در لحظات سختی، ناراحتی و ساعتی که به کمک نیاز داریم، یاری رسان ماست. انسان های بی ادعایی که به معنای واقعی کلمه، خالصانه کار می کنند و تمام تلاش خود را معطوف می سازند تا بیماران، دوران نقاهت خود را به آرامی سپری کنند.

این واژه، آدمی را به یاد مفاهیم دیگری هم می اندازد. یاد شب بیداری و یاد مردان و زنان سپیدپوشی که لحظه ای لبخند از سیمایشان دور نمی شود.

پرستاران در تاریخ اسلام و ایران اسلامی

پرستاری، از آغازین لحظات طلوع اسلام، به صورت حرفه ای مقدّس مطرح بوده است. تاریخ اسلام از پرستارانی چون ام سَلَمه، رَبیع، ام سَنان، لیلا غفاری و در رأس همه آنها، حضرت فاطمه علیهاالسلام و حضرت زینب علیهاالسلام نام می بَرَد. اینان با کمال اخلاص و حفظ حریم عفاف و نجابت، به بیمارداری و معالجه مجروحان می پرداختند. حضرت زینب علیهاالسلام ، آن وارث معدن عاطفه و شجاعت فاطمی، مقام پرستار را در دشت نینوا چنان اعتبار بخشید که امروز، روز پرستار، به زادروز آن بانوی بزرگ، شکوه و عظمت یافته است.

تاریخ انقلاب اسلامی نیز شاهد جان فشانی و از خود گذشتگی های پرستاران رشیدی است که وظیفه امداد رزمندگان غیور میهن اسلامی را به عهده داشتند. بعضی از این بزرگواران نیز، شربت شیرین شهادت نوشیدند و برگ زرّینی در صفحه خدمات پرافتخار این قشر زحمتکش به جا نهادند.

پرستار پنج امام

روز پنجم جمادی الاولی در هر سال، روز مبارکی است؛ میلاد با سعادت اسوه صبر و پایداری، حضرت زینب علیهاالسلام که «روز پرستار» نام گرفته است. در این روز، بانویی پا به عرصه وجود نهاد که آموزگار ایثار و فداکاری بود. او بزرگ پرستاری است که در سال های گوناگون حیات خود، از پنج امام بزرگوار، پرستاری کرده است؛ حضرت علی علیه السلام به هنگام ضربت خوردن، امام حسن مجتبی در هنگام مسمومیت، امام حسین علیه السلام در لحظات تنهایی و غربت، امام سجاد علیه السلام در رویارویی با سوز تب جان سوز، و از امام محمد باقر علیه السلام به همراه کودکان صحرای کربلا. نام زینب، این پرستار جاودان همیشه تاریخ، همیشه بر تارک زمان می درخشد و همگان را به یاد صبر، مقاومت و ایثار می اندازد.

اهمیت پرستاری

مقام معظم رهبری، درباره اهمیت پرستاری می فرماید: «برای حفظ سلامت در جامعه، اهمیت پرستاری در طراز اول قرار دارد؛ یعنی اگر بهترین پزشکان و جراحان، کار خودشان را با بیمار به بهترین وجه انجام دهند، اما از آن بیمار پرستاری نشود، به طور غالب، کار آن پزشک یا جراحِ عالی قدر، بی فایده خواهد بود».

ایشان در جایی دیگر، نقش پرستار را معادل کار پزشکی ماهر می داند و می فرماید: «نقش پرستاری و بیمارداری در حفظ سلامت و بازگشت سلامت بیمار، نقش درجه اول است؛ معادل است با نقش یک پزشک ماهر. بسیاری از این نکته غفلت دارند. لذا آن وزن و ارزشی که باید برای پرستار در نظر گرفته شود، از ذهن آنها مغفول می ماند و به آن توجه نمی کنند».

آرامش روحی

حضرت امام خمینی رحمه الله در بخشی از سخنان خود، به زیبایی حال مریض در بیمارستان و چگونگی رفتار پرستاران را با او ترسیم می کنند. ایشان می فرماید: «یک مریضی که از خانه اش آمده است به بیمارستان،این مریض، خودش را مثل یک غریب می داند. اگر این پرستارها با او با ملایمت، با رفتار انسانی، با محبت... رفتار کنند، این حس غربت از او منفصل می شود و آرامش برایش حاصل می شود و این آرامش روحی، در بهبودی او کمک می کند».

ارزش خدمت پرستاران

مقام معظم رهبری، درباره ارج نهادن به مقام پرستاران می فرماید: «به مناسبت روز پرستار، یک جمله کوتاه در باب ارزش خدمت پرستاران عرض می کنم و آن، این است که همه موظفیم از این انسان های فداکار و پرعاطفه و دل سوزی که با عمل انسانیِ پرستاری خود، از بیماران در مراحل دشوار بیماری مواظبت و حمایت می کنند، به عنوان احترام به ارزش انسانی والا، قدردانی کنیم. پرستاری، حرفه ای انسانی و اسلامی است و جامعه و کشوری مثل ما، که سرشار از عواطف گوناگون است، و نقش عواطف در این جامعه، همواره نقش برجسته ای بوده است، باید به این حرکت عاطفی بزرگ ـ که دارای مبنای عقلانی و فکریِ راسخی هم هست ـ به چشم احترام بنگرد».

حرفه ای مقدّس و ارزشمند

پرستاری، حرفه ای مقدّس و ارزشمند است؛ به طوری که رسول خدا صلی الله علیه و آله ، پرستار را در قیامت، هم نشین ابراهیم خلیل می داند و می فرماید: «هر کس یک شبانه روز از بیماری پرستاری کند، خداوند او را با ابراهیم خلیل محشور می کند». حضرت امام خمینی رحمه الله نیز در مورد ارزش پرستاری فرموده است: «پرستاری از بیمار، امر بسیار مشکلی است، لکن خیلی ارزشمند است. ... شما متوجه باشید که شغل شما، شغل بسیار شریفی است و از آن طرف، مسئولیتش هم زیاد است». مقام معظم رهبری هم به پرستاران توصیه می فرماید: «پرستاران هم ـ چه زن و چه مرد ـ قدر خودشان را بدانند واین حرفه را مقدّس بشمارند».

توشه آخرت

امیرمؤمنان، حضرت علی علیه السلام در فرمایشی زیبا می فرماید: «خوشا به حال آن که به بندگان خدا نیکی کند و برای آخرت خود زاد و توشه برگیرد». حال با توجه به این حدیث گران مایه، می توان پی برد پرستاران که شبانه روز در پی برطرف ساختن گرفتاری های بیماران و درمان آنها هستند، به چه پاداشی می رسند و نزد خداوند متعالی، چه جایگاه و مقامی دارند. مقام معظم رهبری، در مورد کارهای نیک پرستاران می فرماید: «هر حرکت انسانیِ یک پرستار برای بیمار، یک حسنه است و کمکی است به انسانی محتاجِ کمک؛ آن هم در شرایطی حساس».

روح عطوفت

حضرت امام خمینی رحمه الله در کلامی ارزشمند، وظیفه پرستاران را، سرشار از روح عطوفت می داند و می فرماید: «چیزی که بسیار اهمیت دارد،... برای پرستاران و آنهایی که تماس با مریض ها و بیمارها و مجروح ها دارند، این است که روح عطوفت در آنها باشد. یکی از اموری که کمک می کند به خوب شدن مریض ها... این است که پرستار آنها، به آنها تقویت روانی بدهد». همچنین ایشان در جایی دیگر، درباره اهمیت پرستاری می فرماید: «این شغل پرستاری، از شغل های بسیار شریفی است که اگر چنانچه انسان با وظایف انسانی و شرعی خودش عمل بکند، این یک عبادتی است که در تراز عبادت های درجه اول است».

فرشتگان رحمت

مقام معظم رهبری، پرستاران، این سپیدپوشان سخت کوش را، همانند فرشتگان رحمت و ملائکه آسمانی می داند و درباره ایشان می فرماید: «آن وقت که بیمار از همه جا دستش کوتاه است، در آن ساعاتی که حتی همسر، فرزندان و پدر و مادر بیمار هم بالای سرش نیستند، چشم امیدش بعد از خدا، به پرستار است، و این پرستار است که مثل ملائکه آسمانی، مثل فرشتگان رحمت، به دردها، مشکلات و نیازهای جسمی و عاطفی او پاسخ می دهد».

دوری از خانه

بعضی کارها تعطیلی بردار نیست و شخص همواره باید آماده خدمت رسانی باشد. پرستاری، از جمله این حرفه هاست. مقام معظم رهبری با توجه به این نکته، در مورد کار پرستاری می فرماید: «پرستار، از خانه، از همسر، از فرزندان، شب، روز، نیمه شب، ایام عید، روزهای جمعه و ایام تعطیل که مردم سرگرمِ تفریح و گذراندن تعطیلی خودشان هستند، دور است. پرستار نمی تواند بیمار و بیمارستان را رها کند. به این مسائل باید توجه شود. کار سخت، وقت نشناسی، همیشه حاضر بودن، جدایی از محیط زندگی، سختی کار را مضاعف می کند».

کاری طاقت فرس

مقام معظم رهبری، در مورد سختی کار پرستاران می فرماید: «پرستاری، یکی از سخت ترین کارها از لحاظ فشار روحی و جسمی برای پرستار است. نشستن پهلوی بیمار، با او به مهربانی رفتار کردن، به او لبخند زدن، و او را با عمل، رفتار و پذیرایی خود، از رنج های فراوان دوران بیماری رهاندن، تحملِ پولادین لازم دارد.

پرستار، با چنین وضعیتی روبه روست. ... چه سرمایه عظیمی از حِلم و تحمل و گذشت و مدارا و اخلاق خوش لازم است تا پرستار بتواند با بیمار سرکند. اما منش بیمار با پرستار، بر عکس منش پرستاری، مهربانی نیست؛ گاهی تندی است. گاهی کسان بیمار اگر خدمتی، اندکی دیر شود، توقعاتشان در برابر پرستار، حالت اعتراض می گیرد. گاهی تندی می کنند و گاهی پرخاش. تحمل اینها خیلی سخت است».

وظیفه مسئولان

بدون تردید جامعه پرستاری، با مشکلات فراوان معیشتی، استخدامی و آموزشی دست و پنجه نرم می کند. توجه مردم و مسئولان به این مسائل، پرستاران را از نظر روحی، تقویت می کند تا بهتر بتوانند به شغل مقدّس خود بپردازند. مقام معظم رهبری در این باره می فرماید: «مسئولان باید در برنامه ریزی های خود، نگاه ویژه ای به شغل پرستاری داشته باشند و برای حل مشکلات آنان، از جمله مسائل معیشتی، استخدامی، آموزش حین خدمت و دوران استراحت پرستاران، در چارچوب مقدورات و امکانات دولت، بیش از پیش تلاش نمایند». ایشان در جایی دیگر، خطاب به مسئولان و مردم می فرمایند: «حضور در محل کار حتی در ایام تعطیل، نشان دهنده سختی مضاعف حرفه پرستاری است که این مسئله، باید همواره مورد توجه مردم و مسئولان باشد».

پرستار و پرستاری در کلام مقام معظم رهبری

فرهنگ جامعه، باید اهمیت کار پرستار و دشواری آن را بشناسد.

جایگاه پرستار و حرفه پرستاری در تأمین و حفظ سلامت جامعه، جایگاهی ممتاز و طراز اول است.

شغل و حرفه سخت و با اهمیت پرستاران در نزد خداوند، پاداش و ارزش والایی دارد و آنان باید قدر کار خود را بدانند.

پرستار، فرشته رحمت برای بیمار است.

پرستاری، در کنار طبابت و هم وزن طبابت است.