آشنایی با احکام خمساحکام خمس
خمس یکی از حقوق مالی است که شرع مقدس اسلام به صراحت آنرا در قرآن کریم مقرَّر نموده است ، و اهمیت این فریضه در بسياري از روایات اهل بیت( علیهم السلام) ذکر گردیده، بلکه در بعضی از آنها افردی که خمس نمی دهند یا خمس را به ناحق می خورند مورد لعن واقع شده اند.
خمس را باید دو قسمت کنند:یک قسمت آن سهم سادات است و باید به سید فقیر، یا سید یتیم، یا به سیدی که در سفر درمانده شده، بدهند، و نصف ديگر آن سهم امام (ع) است، که در این موقع باید به مجتهد جامع الشرایط بدهند، یا به مصرفی که او اجازه میدهد برسانند. و احتیاط لازم آن است که او مرجع اعلم، مطلع بر جهات عامه باشد.
در آیه خمس، به شش گروه که صاحبان خمس هستند اشاره شده است:۱.خداوند( لِلهِ)، ۲.رسول خدا( لِلرّسولِ)، ۳.ذی القُربی، ۴.یتیمان، ۵.مسکینان، ۶.کسانی که در سفر به فقر گرفتار شده اند.
در هفت چیز خمس واجب می شود:اول:منفعت کسب. دوم: معدن. سوم:گنج. چهارم:مال حلال مخلوط به حرام. پنجم:جواهری که بواسطۀ غواصی یعنی فرو رفتن در دریا بدست می آید. ششم:غنیمت جنگ. هفتم:زمینی که کافر ذمی از مسلمان بخرد. و احکام اینها مفصلاً گفته خواهد شد.
خمس به امام و سادات اختصاص می یابد و آن را در عصر غیبت باید به فقیه جامع الشرایط پرداخت نمود.
در پاسخ به دو پرسش فوق، فتاوای مراجع عظام تقلید به ترتیب زیر بیان می شود:
امام خمینی( ره):باید به مرجع تقلید خود یا مجتهدی که مثل او از نظر کمیت و کیفیت به مصرف می رساند، بپردازد و نیز میتواند در جایی مصرف کند که مرجع تقلیدش اجازه می دهد.
آیت الله العظمی خامنه ای:باید خمس را به ولی امر مسلمانان یا وکیل او بدهد و اگر به فتوای مرجع تقلید خود نیز عمل کند، موجب برائت ذمه می شود.
آیت الله العظمی سیستانی:باید سهم امام را به مرجع تقلید خود یا به مصرفی که او اجازه می دهد، برسانند و احتیاط واجب آن است که او مرجع اعلم و آگاه بر جهات عامه باشد و سهم سادات را میتوان بخود آنان داد.
روایات درباره احکام خمساموالی که خمس به آنها تعلق ميگيرد عبارتند از:
جواهرات گران بهایی مانند مروارید و مرجان که در بستر دریاها و رودهای بزرگ پدید می آیند و با غواصی خارج می شوند.
گنج هایی که از مخفی گاهشان بدست می آیند خواه در زمین یا دیوار یا غیر آنها پنهان شده باشند.
غنیمت جنگی از کفاری که جنگ با آن ها جایز است.
محاسبه و پرداخت در "احکام خمس"
در آغاز محاسبه خمس، لازم است از شخصی که برای تعيين سال خمسی مراجعه کرده است ، سوال شود که مقلد کدامیک از مراجع تقلید می باشد؛ برای این که در برخی مسایل خمس اختلاف فتوا وجود دارد ، البته قسمتی از این اختلاف به تشخیص حکم بر می گردد و برخی به تعيين موضوع. تاخیر در پرداخت خمس جایز نیست و کسی حق ندارد پرداخت خمس را به تاخیر انداخته و خود را بده کار اهل خمس حساب کند.
- خمس اموال همسر و فرزندان بر عهدۀ خود آنهاست.
- خمس را باید تحویل مرجع تقلید داد یا با اجازه او به مصرف رساند و تصرّف در خمس بدون اذن مجتهد جایز نیست.
- خمس از عبادات است و باید با قصد قربت پرداخت شود.
احکام خمس از دیدگاه اسلامسال خمسی در احکام خمس
از نظر فقهای شیعه، شروع سال خمسی نسبت به مکلفین و نوع درامد آنان متفاوت است. افردی که درامد روزانه دارند مثل تاجر و کاسب، سال خمسی آنان از هنگام شروع بکار آغاز می شود؛ افردی که درامد ماهانه دارند، دریافت نخستین حقوق آغاز سال خمسی آنان است و سال خمسی کشاورزان با برداشت نخستین محصول، آغاز می شودو در سال های بعد همان روز بعنوان زمان محاسبه خمس به شمار می آید.
در پایان سال خمسی، مکلف باید یک پنجم اموال خود را( چه اموال نقدی و چه اقلام خوراکی و مصرفی) که از مخارج سالش زیاد آمده است، پرداخت کند.
یکی از سوالات مطرح شده در باب سال خمسی این است که آیا میتوان به حسب هر درآمدی یک سال خمسی مقرّر کرد؟ دیدگاه ها در این زمینه متفاوت است. شاید بتوان چنین ذکر کرد:رأی بیش تر فقها این است که درآمدهایی را که از« یک منبع» باشند، میتوان در یکسو قرار داده، یک سال خمسی برای آن ها معین نمود. به عنوان مثال فرض کنیم فردی، هم از دولت حقوق دریافت می کند و هم درآمدی از زمین کشاورزی دارد. این شخص میتواند برای خود دو سال خمسی داشته باشد.
نکات مهم درباره "احکام خمس"
۱- سید یتیمی كه به او خمس میدهند، باید فقیر باشد ولی به سیدی كه در سفر درمانده شده، درصورتی که چه در وطنش فقیر نباشد، میشود خمس داد.
۲- بر هر شخص دارای شرایط واجب است خمس درامد مازاد بر مؤونۀ خود را پرداخت کند.
۳- پرداخت نکردن خمس بدون عذر حرام است.
۴- کسی که شغل ندارد، اگر اتفاقاً معامله ای کند و سودی ببرد- پس از آنکه یک سال از وقتی که فایده برده، بگذرد- باید خمس مقداری را که از خرج سالش زیاد آمده بدهد
۵- مهریه زن و مالی که به انسان ارث می رسد، خمس ندارد.
۶- به سیدی كه در سفر درمانده شده، در حالتی که سفر او سفر معصیت باشد یا خودش در معصیت باشد بنابر احتیاط واجب نباید خمس بدهند.
۷- مالک نمی تواند خمس را به مستحق داده و بر او شرط کند که آن را به او برگرداند.
تفاوت خمس و زکات
میان خمس و زکات این تفاوت مهم وجود دارد که زکات جز اموال عمومی جامعه اسلامی به حساب می آید ، لذا مصارف آن تماماً در همین قسمت میباشد ، ولی خمس از مالیات هایی است که مربوط به حکومت اسلامی است، یعنی مخارج دستگاه حکومت اسلامی و گردانندگان این دستگاه از آن تأمین می شود.
خمس از موضوعات مهم فقه اسلامی و به طور خاص فقه امامیه است. محاسبه و پرداخت خمس از تکالیفی است که شیعیان در طول زندگی به آن عنایتی ویژه دارند.
احکام خمسسوالات رایج در مورد احکام خمس
در صورتیکه ندانیم پولی كه در اختیار داریم مشمول خمس می شود یا خیر، تكلیف چیست؟
اگر از جهت دانستن حكم آن شبهه نباشد وظیفه ای ندارید.
حقوق بگیران و افرادى كه ماهانه مبلغى بعنوان حقوق یا شهریه دریافت مى كنند، آیا مى توانند براى هر حقوق دریافتى ماهانه خود، سال جداگانه اى قرار دهند؟ طلاب شهریه بگیر چه طور؟
باید براى تمام اموال یك سال خمسى قرار دهند، با فرض این كه یك درامد عرفى مستمر حساب مى شود
گردآوری: بخش مذهبی سرپوش
- 16
- 2
