مادیها ثابت کننده قدمت اصفهان است

به گزارش ایسنا، مراسم"اصفهان مهد صنایع دستی ایران" با حضور محمدحسن سمسار مشاور بخش هنر و معماری و عضو هیئت عالی علمی دایره المعارف بزرگ اسلامی، رییس مرکز اصفهان شناسی و خانه ملل، عصر روز شنبه ۲۰ خردادماه و همزمان با روز جهانی صنایع دستی در کتابخانه مرکزی اصفهان برگزار شد.

در این مراسم محمدحسن سمسار با بیان اینکه جایگاه اصفهان در تاریخ ایران بسیار قابل توجه و بالا است، گفت: اگرچه در اصفهان به دلایلی، خوشبختانه یا متاسفانه حفاری‌های باستانی انجام نشده است و لایه های زیرین تاریخ آن پنهان مانده اما شواهد بسیاری در تایید قدمت و تاریخ آن وجود دارد. اصفهان حقیقتا به همان اندازه کهن و دیرینه است که شهرهایی چون شوش و ری و دامغان و دیگر شهرهای دیرینه ایران هستند.

این باستان شناس ادامه داد: یکی از اسنادی که این قدمت تاریخی را اثبات می‌کند وجود شبکه آبیاری ویژه در اصفهان است که آن را با نام "مادی" می‌شناسیم. کلمه‌هایی که برای نامگذاری یک سازه شهری به کار می‌روند، نشان از قدمت آن سازه و دوره تاریخی آن دارند. بر اساس همین شواهد و شواهد بسیار دیگری می‌توانیم ثابت کنیم که اصفهان در قلب ایران، از کهن ترین شهرهای این سرزمین است.

عضو هیئت عالی علمی دایره المعارف بزرگ اسلامی افزود: آنچه مسلم است این است که اصفهان نه تنها شهری پر رونق و آباد و مرکز تجارت و هنر بوده، بلکه تولیدکننده فرهنگ نیز بوده است. وقتی ما از تمدن صحبت می‌کنیم، مدنیت تنها ساختار شهری نیست، مدنیت آن بخشی از فرهنگ است که در پشت ساختار شهری بر مردم حکومت می‌کند. در اصفهان کاوش باستان شناسی نداشته‌ایم، چرا که اصفهان مداوم زنده و پابرجا بوده و مثل بسیاری از شهرهای باستانی آن را فراموش شده نمی‌یابید.

وی تصریح کرد: شواهد حاکی از آن است که اصفهان از سده سوم میلادی، شهریت توام با فرهنگ داشته است. تمدن در مدنیت و به پشتوانه فرهنگ تعریف و ظاهر می‌شود. یکی از ظواهر بسیار قابل توجه فرهنگ، وجود کتابخانه است. به این معنا که شهری که دارای کتابخانه‌ای بزرگ و غنی است، یعنی آن شهر، شهری فرهنگی است. و تنها دو شهر از دوره اسلامی و پیش از آن این عنصر فرهنگی را داشته‌اند؛ جندی شاپور و اصفهان!

این پژوهشگر ادامه داد: با همین قدرت و توان، اصفهان در عرصه هنر نیز همین جایگاه را در ایران و نسبت به شهرهای دیگر دارد. به گفته نویسندگان جغرافیای تاریخی آنچه از صنایع دستی و هنرهای متفاوت در اصفهان یافت می‌شد، نوادری از هنرهای جهانی بود که به نقاط مختلف جهان صادر و به اصفهان وارد می‌شد. بنابراین اصفهان با چنین طیف گسترده فرهنگی روبرو بوده و آن را اداره می‌کرده است.

وی ادامه داد: ما فرهنگ اصفهان را در زمینه‌های گوناگون هنری داری مکتب می‌بینیم. در هر دوره‌ای که نگاه کنید، فرهنگ اصفهان مکتب دارد. در فلسفه، پزشکی، هنر و معماری و ... 

سمسار با بیان اینکه بسیاری معتقدند اصفهان یک جایگاه تمدنی جامع برای سرزمین ایران دارد، گفت: متاسفانه بعد از دوره صفوی و سلجوقی و به سبب حمله مغول بعد از دوره سلجوقی و همچنین روی کار آمدن دوره قاجار افول بسیاری را در هنر شاهد بودیم. بدترین نگهداری از بناهای تاریخی و بیشترین آسیب به این میراث در دوران قاجار اتفاق افتاده است.

وی اظهار کرد: از دیدگاه من صنایع دستی به خصوص در اصفهان بخش جدایی ناپذیر از هنر ایرانی است.

سمسار ادامه داد: صنایع دستی دارای رگه‌های بسیار نیرومند هنر ایران در تمام شاخه‌ها است. با این تفاوت که صنایع دستی با توجه به نیازهای روزمره و کاربردی مردم ساخته می‌شد. 

وی ادامه داد: ابونعیم اصفهانی در کتاب تاریخی خود می‌نویسد که "در بازارهای اصفهان دو کالا وجود دارد که به اقصا نقاط جهان برده می‌شود. اول فرش و قالی ایرانی و دیگری بافته‌های متفاوت پارچه که  نزدیک به ۵۰ نوع پارچه مختلف است" که  در این کتاب به آن اشاره می کند.

این پژوهشگر در پایان افزود: من معتقدم که نمی‌توان صنایع دستی را آن‌گونه که در تمام دنیا به کار می‌برند در ایران به کار برد، چرا که صنایع دستی ایران به سبب نیاز طبقات مختلف اجتماعی تولیده شده است. مادر صنایع دستی، هنر کهن ایران است آنچه آن را متمایز کرده، نیاز و کاربردی بودن آن و نبوغ سازنده است.

به گزارش ایسنا همچنین در این مراسم از کتاب‌های "رجال و مشاهیر اصفهان"، " قواره بری بناهای تاریخی ایران"، " پیوند هنر و هویت ایرانی در عصر تیموری"، "هنرمندان و صنعتگران در دوره تیموریان"، "سفالینه‌های ایران در موزه آستان مقدس حضرت معصومه" و " فراز  فرود نساجی در اصفهان" رونمایی شد.