سبهاش چاندرا بوس مشهورترین رهبر ناسیـونالیست‌های جدایی‌طلب هند بود که به ریاست کنگره ملی رسید؛ آنچه او را در تاریخ هند و بلکه آسیا پرآوازه کرد، مبارزه مسلحانه‌اش علیه نیروهای بریتانیا بود که نقش وی را در پایان استعمار برجسته کرد. اما بوس برای هندی‌ها نه فقط یک قهرمان، که یک معما شد؛ در ۱۸ آگوست ۱۹۴۵ اعلام شد در حالی که عازم شوروی بود، در اثر سقوط هواپیما در تایوان جان باخته؛ جسدش هرگز پیدا نشد و این خود بازار شایعات را داغ کرد؛ اینکه او از تایلند عازم ژاپن بود و یا برعکس از ژاپن به شوروی رفت و همانجا بازداشت شد و در سیبری درگذشت و... تلاش‌های دولت هند برای یافتن سرنخی از سرنوشت بوس بی‌نتیجه بود؛ روابط دیپلماتیک هند با تایوان ضعیف بود و امکان هر نوع پیگیری جدی این موضوع را کاهش می‌داد. ۱۱ سال بعد کارشناسانی از هند راهی ژاپن شدند تا مگر ردی از بوس پیدا کنند که آن هم به پاسخ مقبولی منجر نشد.
آنچه در این ۷۰ سال به طور قطعی معلوم شده، نتایج تحقیقات جدی از سال ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۵ است که مشخص شده در آن تاریخ هیچ هواپیمایی در تایوان سقوط نکرده است. در ۱۶ جولای ۲۰۱۷ روزنامه تایمزآوایندیا گزارشی را به نقل از تحقیقات محرمانه در فرانسه منتشر کرد که تأکید داشت نتاجی (لقب بوس به معنای رهبر مورد احترام) در سانحه هوایی کشته نشده و حداقل تا سال ۱۹۴۷ زنده بوده است.
بوس همچنان در فهرست ناپدیدشدگان سرشناس جهان ماندگار شد در کنار امام موسی صدر، روحانی برجسته ایرانی و مؤسس مجلس اعلای شیعیان لبنان که روز نهم شهریور، ۴۰ سال از ناپدید شدن او در لیبی گذشت و مانند رئیس کنگره ملی هند در همه این سال‌ها بارها سناریوهای مختلفی درباره سرنوشت او مطرح شده؛ خانواده‌اش هنوز امیدوار به زنده بودنش هستند مانند بوس که مردم هند در آن سال‌ها امید داشتند زنده باشد و روزی برای آزادسازی هند بازگردد و در سرنوشتی مشابه او گفته می‌شود که صدر تا سال ۱۹۹۷ زنده و زندانی بوده است.
اما چه چیز سرنوشت چاندرا بوس ناپدیدشده در ۴۸ سالگی و ربودن موسی صدر در ۵۰ سالگی را از هم جدا می‌کند؟ بوس اگر می‌ماند امروز ۱۲۰ ساله بود اما امام موسی صدر امروز ۹۰ ساله است؛ وقتی شواهدی دال بر قتل او نیست و جنازه‌ای هم کشف یا تحویل داده نشده، پس اعتقاد بر حیات اوست. هندی‌ها تا امروز ماجرای چاندرا بوس را رها نکرده‌اند و تا سال‌های اخیر هم از اعزام تیم کارشناس یا پیگیری در اسناد درباره سرنوشت او مضایقه نکرده‌اند تا به اسرار معما برسند.
چنین عزمی آیا درباره امام موسی صدر و دو همراهش هست؟ عزمی فراتر از خانواده و دولت ایران یا لبنان یا مجلس اعلای شیعیان لبنان. آیا با ابزارهای دیپلماتیک یا حقوقی می‌توان دولت لیبی حتی پس از سقوط قذافی را به تکمیل تحقیقات درباره یکی از مهمترین پرونده‌های ناپدیدشدگان قهری واداشت؟
امام موسی صدر و دو همراهش تنها ایرانیان فهرست ناپدیدشدگان نیستند؛ هنوز از سرنوشت احمد متوسلیان، سید محسن موسوی، کاظم اخوان و تقی رستگار مقدم که در تیرماه ۶۱ در بیروت ربوده شدند اطلاعی در دست نیست. صرف بیان اینکه امام موسی صدر به دستور معمر قذافی کشته شده و حالا نه قذافی هست و نه حکومتش یا متوسلیان و همراهانش توسط فالانژها ربوده و تحویل اسرائیل شده و به دلیل فقدان روابط دیپلماتیک با این رژیم، امکانی برای جست وجوی سرنوشت آن‌ها موجود نیست، نافی مسئولیت بین‌المللی این دولت‌ها درباره اطلاع‌رسانی پیرامون این ناپدیدشدگان قهری نیست. کسب اطلاع درباره موسی صدر و متوسلیان و همراهان‌شان به تعبیر بنیانگذار مؤسسه پیگیری‌کننده کودکان ناپدیدشده خانواده‌های معترضان در آرژانتین برای بخشش و آشتی نیست بلکه با هدف دستیابی به «حقیقت، عدالت و قانون» است؛ حقیقتی بین‌المللی درباره یکی از بزرگ‌ترین رهبران مذهبی جهان و نه فقط ایران یا لبنان.
سرگه بارسقیان
- 18
- 4
