وقتی که تکرار در ابتدا و انتهای بیت باشد آرایه تصدیر به وجود میایدآرایه تصدیر
تصدیر یا رَدُّ الصَّدر عَلَی العَجُزِ به آوردن یک واژه در اول یک بیت و تکرار همان واژه در آخر بیت اطلاق میشود و درصورت تکرار یک واژه در بیتی بیش از دو مرتبه به آن تکرار میگویند. به عبارت دیگر، آرایه تصدیر به این معنی است که بیت با همان کلمه ای که شروع می شود پایان یابد.
تصدیر نام دیگر ردٌ العجزُ علی الصدر میباشد مثال هایی از آرایه تصدیر
مثال اول برای آرایه تصدیر:
آدمی در عالم خاکی نمی‌آید به دست
عالمی دیگر بباید ساخت وز نو آدمی
(بیت از حافظ )
توضیح: در این بیت کلمه‌ی «آدمی» در اول و در آخر مصراع، صنعت رد العجز علی الصدر ساخته است.
مثال دوم برای آرایه تصدیر:
سخن را سر است ای خداوند و بن
میاور سخن در میان سخن
(بیت از سعدی)
توضیح: «سخن» در مصراع اول صدر است و در مصراع دوم عجز
مثال سوم برای آرایه تصدیر:
قرار از دل من ربود آن نگار
بر آن عنبرین طره‌ی بی‌قرار
شمار غم او ندانم از آنک
برون شد غم او ز حد شمار
(بیت از رشید وطواط)
توضیح: در بیت اول کلمه‌ی «قرار» در اول و آخر مصراع، همچنین در بیت دوم کلمه‌ی «شمار» در اول و آخر بیت صنعت رد العجز علی الصدر «تصدیر» ساخته است.
مثال چهارم برای آرایه تصدیر:
«پروانه را در حضور شمع چه حاجت پروانه»
توضیح: پروانه اول در معنای خود پروانه است، پروانه‌ی دوم به معنی اجازه و رخصت میباشد که جناس تام است.
در صنعت رد العجز علی الصدر واژه‌ها می‌توانند هم‌معنی یا غیر هم‌معنی باشند که در صورت غیر هم‌معنی بودن جناس تام نیز هستند.
گردآوری: بخش فرهنگ و اندیشه سرپوش
- 13
- 5
