آرایه تضمین چیست؟ (+ انواع آرایه تضمین)

آرایه تضمین در متن به دو دسته تضمین آشکار و تضمین پنهان تقسیم می‌شود

آرایه تضمین

یکی از انواع آرایه های ادبی آرایه تضمین است که به معنی آوردن آیه،  حدیث، یا سخن مشهور در بین سخن می باشد. همچنین ، اگر شاعر در سخنش از تمامی مصراع شاعری دیگر، استفاده کند؛ به آن تضمین می گویند. اگر شاعر یا نویسنده ای در میان نوشته یا سروده هایش از مثلی استفاده کند که پیش از وی رواج داشته است؛ تضمین خوانده می شود. معمولاً عبارت تضمین شده را در داخل گیومه می گذارند.

هدف از آرایه تضمین

دلایل استفاده از آرایه تضمین در ادبیات فارسی به شرح زیر میباشد :

- آرایه تضمین به سخن، اعتبار میبخشد.

- آرایه تضمین، مفاهیم گسترده و طولانی را خلاصه میکند.

- آرایه تضمین، نوعی ضمانت برای اثبات ادعا محسوب میشود.

انواع آرایه تضمین

آرایه تضمین بر اساس ظاهر شدن یا نشدن در متن، متشکل از دو نوع تضمین آشکار و تضمین پنهان می باشد.

> تضمین مصرح( آشکار):

شاعر در آرایه تضمین آشکار، در شعر خود از بیت یا آیه ای به صورت کامل استفاده می کند و به صورت واضح، نام شاعر یا نشانه ای را قید می کند. گاهی اوقات این احتمال وجود دارد که مصراع یا بخش آورده شده کوچک باشد ولی این مصراع نباید تغيير کرده باشد.

آرایه‌ی تضمین یکی از مباحث مهم در درس ادبیات فارسی است

> تضمین مبهم( پنهان):

زمانی که شاعر، بدون این که نامِ صاحب اثر را قید کند؛از شعرهایش استفاده می کند و آن را در داخل گیومه میگذارد؛ به چنین حالتی آرایه تضمین پنهان میگویند. اصولاً آثاری در تضمین پنهان بکار میرود که خوانندگان به آن آشنایی داشته باشند و نام شاعرش، به حدی معروف باشد که نیازی به قید آن نباشد.

برای درک بهتر آرایه تضمین به شعر زیر از استاد شفیعی کدکنی دقت کنید که بیتی از سعدی را تضمین کرده است؛

گفتی «به روزگاران مهری نشسته» گفتم

«بیرون نمی‌توان کرد حتی به روزگاران»

و شعری که سعدی سروده است:

به روزگاران مهری نشسته بر دل

بیرون نمی‌توان کرد الا به روزگاران

تفاوت تلمیح با تضمین

در تلمیح  به مواردی همچون داستان، آیه، حدیث، افسانه و … اشاره می شود درحالیکه در تضمین به نقل آیه ای از قرآن یا سخنی از شخص دیگر می پردازند.

شاعر در آرایه تلمیح، از اصطلاحات و مثل های بسیار معروف استفاده می کند. شاعر همان اصطلاح یا مثل را در تلمیح به صورت مستقیم نمی آورد، بلکه برداشتش از آن ها را به نفع ماجرای شعر یا داستان خود استفاده می کند درحالیکه در تضمین، عیناً از یک بیت، مصراع یا آیه استفاده می شود.

گردآوری: بخش فرهنگ و اندیشه سرپوش