جمعه ۰۲ آذر ۱۴۰۳
کد مقاله: ۹۹۰۹۰۰۰۴۲

دانستنی های مهم درباره قالب شعر رباعی

رباعی,رباعی خیام,رباعی شعربیشترین تعداد ابیات رباعی توسط عطار نیشابوری می باشد
رباعی یکی از قالب های شعر فارسی است که در زبان های دیگر هم مورد استفاده قرار گرفته است. بيش ترین تعداد ابیات رباعی توسط عطار نیشابوری در کتاب مختارنامه و قریب بر ۴۷۰۰ بیت می باشد. رباعی در ادبیات فارسی ایران زمین جزء سبک های محبوب و دل نشینی به شمار میرود که طرفداران به خصوص خودشان را دارند. 

رباعی 

رباعی (به معنی چهارتایی یا چهارگانی) یکی از انواع قالب های شعر فارسی است که در فارسی به آن ترانه هم می گویند. این قالب، یک قالب شعر ایرانی است، که در زبانهای دیگری (از عربی و ترکی و اردو) نیز مورد استفاده قرار گرفته است. "رباعی" شعری است در چهار مصرع که بجز مصراع سوم، دیگر مصراع ها هم قافیه اند. سه مصراع اول رباعی تقریباً مقدمه ای برای منظور شاعر هستند و حرف اصلی در مصراع چهارم گفته می شود. وزن آن هم وزن ِعبارت لا حَولَ و لا قُوَّةَ اِلاّ بِالله است ولی عروض دانان ایرانی و خارجی، برای رباعی دو یا یک وزن اصلی قائل اند. عروض دانان قدیم، وزن رباعی را در دو شجره اخرب و اخرم قرار داده اند که از آن ۲۴ وزن، منشعب می شود. مضمون رباعی معمولاً عارفانه، فلسفی و یا عاشقانه است، بطوریکه آنرا مناسب ترین قالب شعری برای لحظه های کوتاه شاعرانه نامیده اند.

تاب بدایع الافکار، رباعی را این چنین شرح می دهد:« از مخترعات بحر هزج است و رباعی از آن جهت گفتند که بحر هزج در اشعار عرب مربع الاجزاء آمده است. پس هر یک بیت از این وزن به مثابه دو بیت مربع باشد و مجموع چهار بیت از هزج مربع الاجزاء بود. اگر مصراع سوم نیز مقفی باشد، آنرا رباعی مصرع گویند و درصورتی که مصرع سوم بی قافیه باشد، آنرا خصی خوانند.

در مورد منشأ رباعی، در کتابهای تاریخی دو روایت مختلف درج شده است. روایت اول، رودکی را واضع این نوع شعر (به صورت امروزی) می داند و گوید که وزن آنرا از ترانه ای که کودکان به هنگام بازی می خواندند اقتباس کرده است. بر اساس روایت دوم، یعقوب لیث قهرمان اصلی ماجراست و شعرای دربار او این وزن را اختراع کرده اند.

رباعی متشکل از دو بیت (چهار مصراع) است. رعایت قافیه در مصراعهای اول، دوم و چهارم الزامی و در مصراع سوم اختیاری است. شعرای اولیه، به گفتن رباعیات چهار قافیه ای گرایش داشتند، ولی به تدریج و از ابتدای قرن ششم هجری، شکل سه مصراعی قافیه در رباعی رایج شد. رباعی در قدیم را از نظر موضوع میتوان به سه گروه تقسیم کرد:

الف) رباعی عاشقانه: رباعی عاشقانه مانند رباعی های رودکی

ب) رباعی صوفیانه: رباعی صوفیانه مانند رباعی های ابوسعید ابوالخیر، عطار و مولوی

ج) رباعی فلسفی: رباعی فلسفی مانند رباعی های خیام

سابقه تاریخی رباعی در ادبیات فارسی ایران

بر مبنای بیانات شفیعی کدکنی، رباعی از اشعار خالص ایرانی است که سالها قبل از رودکی با آن سماع می کرده اند. همچنین در اصطلاح صوفیه بر شعرهایی که گویندگانی ناشناس داشته، گفته می شد. در اکثر موارد هم به سروده های مردم عادی عاشق پیشه در کوچه بازار اطلاق می گرفت. ذکر این نکته هم الزامی است که بدانید رباعیات خوانده شده در حلقه صوفیه قرن سوم به زبان عربی نبود. (شفیعی کدکنی، ۱۳۷۹، ص ۴۷۷)

دانستنی های مهم درباره اشعار رباعی در ایران

بر اساس تحقیقات انجام یافته تمامی محققین بر این عقیده هستند که رباعی ریشه ای غیر عربی دارد. به طوریکه همه معتقد هستند دوبیتی و رباعی در زبان عربی هرگز موفق نبوده اند ولی در ادبیات فارسی خیلی هم موفق بوده اند.

درباره ی چگونگی رباعی,رباعی,شعر رباعی چیسترباعی یکی از قالب‌های شعر فارسی است که در فارسی به آن ترانه و چارانه می‌گویند

رباعی از اشعاری است که از آغاز در ادبیات ما بوده است. بایزید بسطامی و شفیق بلخی را میتوان از اولین های این عرصه پنداشت. عصر سلجوقیان و خوارزمشاهیان دوره شکوفایی این قالب شعری بوده است. کتاب نزهة المجالس با بیش از چهار هزار بیت رباعی اثر باقی مانده این دوره است. همین طور لازم است بدانید که از قرن ۸ به این طرف، با افول سبک عراقی به رباعی توجه زیادی نشد. این مسئله در اشعار حافظ و سعدی نیز به چشم می خورد. فتور رباعی در دوره بازگشت هم ادامه پیدا کرد. نیما از بین تمامی قالب های قدیم تنها به رباعی علاقه داشت.

معروف ترین رباعی سرایان

مشهور ترین رباعی سرای ایران خیام است که رباعیات او بسیار کم است ولی با وجود حجم کم پیوسته مورد توجه و شگفت انگیز بوده است و به زبان های فراوانی ترجمه شده است. از مولوی نیز رباعیات زیبایی در دست است. از عطار مجموعه رباعیاتی به نام مختارنامه در دست است که شامل دوهزار رباعی است. رباعیات اوحدالدین کرمانی و باباافضل کاشی نیز شهرت دارند. در دوران معاصر، نیما یوشیج به سرودن رباعی اشتیاق تمام از خود نشان داد و بیش از ۱۸۰۰ رباعی از او بجای مانده است. پس از نیما، سایر شاعران نوپرداز مانند سیاوش کسرایی و منصور اوجی به این قالب توجه ویژه داشتند.

در دوران انقلاب، رباعی احیاء مجدد یافت و امثال سید حسن حسینی و قیصر امین پور در احیاء آن نقش داشتند. تقریباً تمام شاعران در این قالب طبع خود را آزموده اند. احتمالا قالب کوتاه «طرح» که امروزه بکار میرود، تبیین گر همان ضرورتی است که شاعران قدیم را به رباعی و دوبیتی سوق می داد مثل این طرح کوتاه و پر معنای شفیعی کدکنی: آخرین بیت سفرنامه باران این است که زمین چرکین است.

نمونه اشعاری در قالب رباعی

برخی از نمونه اشعار در قالب رباعی عبارتست از:

 شعر خیام نیشابوری در قالب رباعی 

اسرار ازل را نه تو دانی و نه من

وین حرف معما نه تو خوانی و نه من

هست از پس پرده گفت وگوی من و تو.

چون پرده درافتد نه تو مانی و نه من

 شعر مولوی در قالب رباعی 

من درد تو را ز دست آسان ندهم

دل برنکنم ز دوست تا جان ندهم

از دوست به یادگار دردی دارم

کان دردبه صد هزار درمان ندهم

معروف ترین رباعی سرایان,رباعی های زیبا,رباعیرباعی دارای وزن خاصی است

 نمونه شعر رباعی عطار

گر مرد رهی میان خون باید رفت

از پای فتاده، سرنگون باید رفت

تو پای به راه نه و هیچ مپرس

خود راه بگویدت که، چون باید رفت

دشت از مجنون که لاله می روید از او •••• ابراز دهقان که ژاله می روید از او

طوبی و بهشت و جوی شیر از زاهد •••• ما و دلکی که ناله می روید از او (بابا افضل کاشانی)

 نمونه شعر رباعی خیام

چون عهده نمی شود کسی فردا را

 حـالی خوش دار این دل پر سودا را

می نوش به ماه تاب ای ماه که ما

 بـسیار بـــگردد و نــیـابد ما را

رباعی فلسفی,تعریف رباعی,رباعی,درباره رباعی,رباعی و دوبیتییکی از آرایه‌های ادبی در ادبیات فارسی که در شعر کاربرد فراروانی دارد رباعی می‌باشد

گردآوری: بخش فرهنگ و اندیشه سرپوش

  • 14
  • 1
۵۰%
همه چیز درباره
نظر شما چیست؟
انتشار یافته: ۰
در انتظار بررسی:۰
غیر قابل انتشار: ۰
جدیدترین
قدیمی ترین
مشاهده کامنت های بیشتر
هیثم بن طارق آل سعید بیوگرافی هیثم بن طارق آل سعید؛ حاکم عمان

تاریخ تولد: ۱۱ اکتبر ۱۹۵۵ 

محل تولد: مسقط، مسقط و عمان

محل زندگی: مسقط

حرفه: سلطان و نخست وزیر کشور عمان

سلطنت: ۱۱ ژانویه ۲۰۲۰

پیشین: قابوس بن سعید

ادامه
بزرگمهر بختگان زندگینامه بزرگمهر بختگان حکیم بزرگ ساسانی

تاریخ تولد: ۱۸ دی ماه د ۵۱۱ سال پیش از میلاد

محل تولد: خروسان

لقب: بزرگمهر

حرفه: حکیم و وزیر

دوران زندگی: دوران ساسانیان، پادشاهی خسرو انوشیروان

ادامه
صبا آذرپیک بیوگرافی صبا آذرپیک روزنامه نگار سیاسی و ماجرای دستگیری وی

تاریخ تولد: ۱۳۶۰

ملیت: ایرانی

نام مستعار: صبا آذرپیک

حرفه: روزنامه نگار و خبرنگار گروه سیاسی روزنامه اعتماد

آغاز فعالیت: سال ۱۳۸۰ تاکنون

ادامه
یاشار سلطانی بیوگرافی روزنامه نگار سیاسی؛ یاشار سلطانی و حواشی وی

ملیت: ایرانی

حرفه: روزنامه نگار فرهنگی - سیاسی، مدیر مسئول وبگاه معماری نیوز

وبگاه: yasharsoltani.com

شغل های دولتی: کاندید انتخابات شورای شهر تهران سال ۱۳۹۶

حزب سیاسی: اصلاح طلب

ادامه
زندگینامه امام زاده صالح زندگینامه امامزاده صالح تهران و محل دفن ایشان

نام پدر: اما موسی کاظم (ع)

محل دفن: تهران، شهرستان شمیرانات، شهر تجریش

تاریخ تاسیس بارگاه: قرن پنجم هجری قمری

روز بزرگداشت: ۵ ذیقعده

خویشاوندان : فرزند موسی کاظم و برادر علی بن موسی الرضا و برادر فاطمه معصومه

ادامه
شاه نعمت الله ولی زندگینامه شاه نعمت الله ولی؛ عارف نامدار و شاعر پرآوازه

تاریخ تولد: ۷۳۰ تا ۷۳۱ هجری قمری

محل تولد: کوهبنان یا حلب سوریه

حرفه: شاعر و عارف ایرانی

دیگر نام ها: شاه نعمت‌الله، شاه نعمت‌الله ولی، رئیس‌السلسله

آثار: رساله‌های شاه نعمت‌الله ولی، شرح لمعات

درگذشت: ۸۳۲ تا ۸۳۴ هجری قمری

ادامه
نیلوفر اردلان بیوگرافی نیلوفر اردلان؛ سرمربی فوتسال و فوتبال بانوان ایران

تاریخ تولد: ۸ خرداد ۱۳۶۴

محل تولد: تهران 

حرفه: بازیکن سابق فوتبال و فوتسال، سرمربی تیم ملی فوتبال و فوتسال بانوان

سال های فعالیت: ۱۳۸۵ تاکنون

قد: ۱ متر و ۷۲ سانتی متر

تحصیلات: فوق لیسانس مدیریت ورزشی

ادامه
حمیدرضا آذرنگ بیوگرافی حمیدرضا آذرنگ؛ بازیگر سینما و تلویزیون ایران

تاریخ تولد: تهران

محل تولد: ۲ خرداد ۱۳۵۱ 

حرفه: بازیگر، نویسنده، کارگردان و صداپیشه

تحصیلات: روان‌شناسی بالینی از دانشگاه آزاد رودهن 

همسر: ساناز بیان

ادامه
محمدعلی جمال زاده بیوگرافی محمدعلی جمال زاده؛ پدر داستان های کوتاه فارسی

تاریخ تولد: ۲۳ دی ۱۲۷۰

محل تولد: اصفهان، ایران

حرفه: نویسنده و مترجم

سال های فعالیت: ۱۳۰۰ تا ۱۳۴۴

درگذشت: ۲۴ دی ۱۳۷۶

آرامگاه: قبرستان پتی ساکونه ژنو

ادامه

حکایت های اسرار التوحید اسرار التوحید یکی از آثار برجسته ادبیات فارسی است که سرشار از پند و موعضه و داستان های زیبا است. این کتاب به نیمه ی دوم قرن ششم هجری  مربوط می باشد و از لحاظ نثر فارسی و عرفانی بسیار حائز اهمیت است. در این مطلب از سرپوش تعدادی از حکایت های اسرار التوحید آورده شده است.

...[ادامه]
ویژه سرپوش