سایه سنگین نرخ ارز روی ناشران خارجی

سیر صعودی قیمت ارز در اوایل سال‌جاری منجر به انصراف برخی ناشران خارجی برای حضور مستقیم در نمایشگاه کتاب تهران شد. همان روزها، داود موسایی، مدیر کمیته ناشران خارجی اعلام کرد که بواسطه مسائل اقتصادی، سیاسی و در رأس آنها نوسانات قیمت ارز چنین اتفاقی رخ نداده و امسال هم آثار ناشران بخش «لاتین» و «عرب» به‌صورت تجمیعی در نمایشگاه امسال عرضه می‌شود. حالا سی و یکمین دوره از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در حالی میزبان علاقه مندان است که می‌توان ردپای پررنگ این اتفاق اقتصادی را در عرضه و تقاضای کتاب ناشران بخش خارجی دید.

دراین دوره نوسانات قیمت ارز، بیش از هر بخشی بر بخش ناشران بخش خارجی تأثیر گذاشته، بخشی که تأمین کتاب‌های آنها به طور مستقیم از کشورهای دیگر انجام می‌شود و طبیعی است که فراز و فرودهای قیمت ارز تأثیر بسیاری برآن بگذارد. زینب اکبری، مسئول غرفه «فرهنگ معاصر» از ناشران مستقر در بخش لاتین است. به گفته وی در نمایشگاه کتاب سال گذشته این مؤسسه کتاب‌ها را با پوند پنج هزار و پانصد تومان وارد کرده اما امسال با پوند هفت هزار و پانصد تومان که همین مسأله گویای تفاوت قابل توجه در ارتباط با قیمت کتاب‌های خارجی به شمار می‌آید.

انگلستان، فرانسه و ترکیه عمده کشورهای طرف حساب این مؤسسه هستند، اکبری معتقد است نوسانات قیمت ارز تأثیر قابل توجهی در کاهش قدرت خرید مردم از بخش ناشران خارجی برجای گذاشته است. او تأکید کرد کتابی که «فرهنگ معاصر» برای سال قبل با هشتاد هزار تومان عرضه کرده امسال با قیمتی بیشتر از یکصد هزار تومان به فروش می‌رسد.

مجید ضیافتی، مسئول غرفه «جهان علم» می‌گوید که این موزع کتاب از کشورهای انگستان، امریکا، روسیه، آلمان و فرانسه کتاب‌هایی در حوزه‌های مختلف وارد ایران می‌کند. او هم تأکید دارد که بخشی از مراجعه‌کنندگان به این بخش از نمایشگاه کتاب امسال تنها تماشاگر هستند و وقتی از قیمت‌های کتاب‌های زبان اصلی باخبر می‌شوند اعتراف می‌کنند که توان خرید آنها را ندارند. در این بین اغلب مشتریان آنها سازمان‌ها و کتابخانه‌ها هستند، چرا که بواسطه برخورداری از بودجه، امکان خرید کتاب‌های گران‌تر برای آنها مهیاست.

در این بخش از نمایشگاه، کتاب‌ها اغلب با تخفیف‌های ۱۰ و حتی بیش از ۵۰ درصد هم عرضه می‌شوند، کافی است به سراغ یکی از غرفه‌های بخش لاتین یا عرب بروید و کتابی را انتخاب کنید، آن وقت است که قبل از درخواست شما برای اعمال هر گونه تخفیفی، خود فروشنده کتاب را با تخفیف عرضه می‌کند تا بلکه از خرید آن منصرف نشوید.

ضیافتی یکی از مشکلات مهم بخش ناشران خارجی را در این می‌داند که هنگام ثبت آثاری که موزع‌ها درخواست خرید آنها از ناشران خارجی را دارند قیمت دلار یا پوند مشخص است اما مشکل وقتی است که بحث تبدیل آن به پول خودمان به میان می‌آید.

 اما و اگرهای پیش رو در استفاده از ارز دولتی

در گفت‌و‌گو با ناشران این بخش برخی از آنان گله داشتند که ارز چهار هزار و ۲۰۰ تومانی تنها به کتاب‌هایی تعلق می‌گیرد که ثبت شده باشند، این در حالی است که وزارت بازرگانی تأکید دارد کتاب به ثبت احتیاج ندارد. از همین رو امکان استفاده از ارز دولتی براحتی برای موزع‌ها فراهم نمی‌شود، هرچند که به گفته موزع‌ها همین که کتاب نیاز به ثبت ندارد منجر به آن می‌شود که واردات آن راحت‌تر باشد.

ملیحه رمضانی، مسئول غرفه «دانش گستر» هم می‌گوید که از کشورهای مختلفی همچون انگلستان، امریکا، هند و سوئیس کتاب‌های دانشگاهی وارد می‌کنند. او هم تأکید دارد که افزایش قابل توجه ارز تأثیر بسیاری در خرید کتاب‌های آنان داشته و حتی منجر به آن شده که موزع‌ها قدری دست به عصاتر و با احتیاط بیشتری دست به انتخاب بزنند. بواسطه وجود برخی تحریم‌ها علیه ایران، وارد‌کنندگان کتاب در اغلب موارد موفق به خرید بی‌واسطه کتاب نمی‌شوند و به ناچار باید خرید آنان به شهرهایی همچون دبی منتقل شده و بعد وارد ایران شود.

سیداحمد لولاآور، مدیر مؤسسه شرکت «کتاب سال» می‌گوید مؤسساتی که در کشورهای دیگر دارای دفتر هستند شرایط  بهتری نسبت  به دیگران دارند چرا که قادر به خرید اعتباری کتاب می‌شوند. او با توجه به نوسانات ارزی اخیر معتقد است که وضع خرید کتاب در این بخش از نمایشگاه ضعیف‌تر از دیگر سالن‌ها به شمار می‌آید. او هم تأکید دارد که امکان خرید کتاب با ارز دولتی چندان میسر نیست و او و همکارانش اغلب با ارز آزاد دست به خرید زده‌اند. به گفته این فعال عرصه نشر، آنان سال گذشته با پوند چهار هزار و پانصد تومان موفق به خرید می‌شوند اما امسال با پوند هشت هزار و پانصد تومن! البته قیمت‌هایی که موزع‌های مختلف برای خریدهای خود اعلام کردند با توجه به زمانی که هر یک دست به خرید زده‌اند قدری متفاوت است.

او تأکید کرد که میانگین قیمت آثاری که وارد کرده‌اند برابر با ۸۰ پوند است که با احتساب پوند آزادی که خودش گفت برابر با ۶۸۰ هزار تومان می‌شود. جالب است که بدانید کتاب‌های عرضه شده در بخش لاتین قیمت‌هایی به مراتب بالاتر از بخش عرب دارند چرا که اغلب عرضه‌کننده کتاب‌های مرجع هستند، کتاب‌هایی که قیمت آنها تا چندین میلیون تومان هم می‌رسد.

محمد مجبتی، مسئول غرفه مؤسسه «حورث الدولینه للنشر و التوزیع» در بخش عرب کتاب‌هایی در حوزه‌های تاریخ و فلسفه عرضه می‌کنند. از آنجایی که این ناشر عرب خریدهای خود را از مصر، کشور خودش انجام می‌دهد با مشکل چندانی روبه‌رو نشده است. بخش قابل توجهی از ناشران بخش عرب به طور مستقیم از کشورهای خود کتاب وارد می‌کنند، از همین رو در مقایسه با ناشران بخش لاتین با مشکلات کمتری روبه‌رو شده‌اند.

پای صحبت با این ناشر عرب زبان که بودیم برخی از مراجعه‌کنندگان گلایه داشتند که چرا کتابی که سال قبل چهل هزار تومان به فروش رسیده امسال با هشتاد هزار تومان عرضه شده است. امیر دهلگی، مسئول غرفه مؤسسه «ویژه نشر» هم از کشورهای مصر، لبنان، سوریه و عراق دست به واردات کتاب به کشورمان می‌زند. به گفته وی، موزع‌ها اغلب برج ۱۰ خریدهای خود را انجام می‌دهند و از همین‌رو با مشکلات کمتری روبه‌رو می‌شوند.

آن طور که دهلگی به ما گفت، مسئولان نمایشگاه کتاب هر سال به موزع‌ها اعلام می‌کنند که کتاب‌های خود را با چه نرخ ارزی به مردم بفروشند اما امسال چنین اتفاقی رخ نداده، از همین رو هر یک از مؤسسات و موزع‌ها با نرخی که خود می‌خواهند دست به فروش می‌زنند. او تأکید دارد که مؤسسه آنان سال قبل از هر کتاب حداقل بیست نسخه خریداری می‌کرده اما این تعداد امسال به کمتر از ۱۰ نسخه رسیده است. برخلاف بخش لاتین کتاب‌های بخش عربی چندان گران قیمت نیستند و اغلب هم موضوعات مذهبی دارند. یکی از خریداران بخش عرب تأکید کرد که سال گذشته با مبلغ یک میلیون تومان موفق به خرید کتاب‌های بسیاری از این بخش شد، در حالی که امسال با همین میزان پول کتاب‌های بسیار کمتری خریداری کرده است. کاظم ظهور مسئول غرفه«المرکز الاکادمی الابحاث» از لبنان هم معتقد به افزایش قابل توجه قیمت هاست، هرچند که تأکید دارد خرید مردم متوسط بوده و برخلاف دیگر همکارانش چندان هم ناراضی نیست.

مریم شهبازی