«قدرت خواندن از سقراط تا توییتر» منتشر شد

به گزارش مهر، فرانک فوردی جامعه شناس مشهور مجارستانی، در کتاب «قدرت خواندن؛ از سقراط تا توییتر» روایتی تاریخی از خواندن و مخاطرات آن در هر دوره تاریخی ارائه می دهد. او می گوید که کلمات مکتوب، از خاستگاه قدیم خود تا کنون، هم بیانگر و هم تهدیدی علیه هنجارهای اخلاقی بوده اند و امروز، که هواداران سواد مکررا برای زوال عادت کتاب خوانی سوگواری می کنند، عجیب به نظر می رسد که در گذشته ای نه چندان دور درباره مخاطرات مطالعه بی ملاحظه هشدار می دادند.

دلواپسی های امروزی هم پیرامون اثر مضر فناوری دیجیتال و اینترنت بر سواد و افراد کتاب خوان نابجاست. زیرا پرورش هویت فردی، از طریق مطالعه، امکان های بی شماری برای رشد فردی فراهم می سازد. بنابراین چالش فراروی جامعه امروز فرهنگی و سیاسی است، نه فناورانه. به نظر او «خواننده بصیری که قادر به قضاوت مستقل است» باید ایدآل فرهنگی امروز نیز باشد.

در بخشی از سخن ناشر آمده است: امروزه در نظر اهل فرهنگ و اندیشه، افول کتاب خوانی یکی از ملموس ترین بحرانهای جامعه ماست. هر روز اخبار و آمار جدید و گاه مبالغه آمیزی درباره بحران کتابخوانی و در صد رو به کاهش کتابخوان ها می شنویم. گاهی قیمت کتاب عامل روی گرداندن از کتابخوانی معرفی می شود و گاهی محتوای نامناسب کتابها، ترجمه و تألیف های بد و شیوع رسانه های دیجیتال. اما تأمل درباره برخی سؤال ها شاید نگاه ما را به خواندن و چالش اصلی آن تغییر دهد: آیا می توانیم تفاوت بارزی میان خواندن و نخواندن قائل شویم؟ آیا نخواندن، همیشه و در همه حال، آسیب است؟

آیا مشکل بسیاری از خوانندگان بالقوه نیست به جای راهنمایی مخاطبان با رویکردی هنجاری، اشتیاقی برای خواندن مطابق با نگرش شخصی در خوانندگان ایجاد کنیم؟ در مجموعه خواندن به دنبال نشان دادن جنبه هایی از این مسائل هستیم که در بحث‌های امروزی ما کمرنگ هستند.

فرانک فوردی، جامعه شناس مشهور معاصر، در قدرت خواندن، از سقراط تا توییتر، مروری بر تاریخ خواندن و تحولات آن در مواجهه با چالش های هر دوره می کند تا تبیینی از بحران امروزی خواندن در گذار از فناوری چاپی به عصر دیجیتال به دست دهد. به عقیده فوردی، ریشه معضل معاصر خواندن نه در سیطره فناوری های دیجیتال، بلکه در کمرنگ شدن فرهنگی است که کتابخوانی را فی نفسه ارزشمند می شمارد، معضلی که باید با تکیه بر مدارس و با آموزش و ترویج فرهنگ کتابخوانی نه صرفا باسواد برطرف شود.

در بخشی از پیشگفتار این کتاب به قلم نویسنده آمده است: مطالعه آگاهی بشر را دگرگون کرده و دنیا را تغییر داده است. فارغ از نقش آن در مقام یک رسانه قدرتمند ارتباطی و منبع لذت، دریچه ای به سوی دانش درباره تقریبا همه چیزهای مبهم باز کرده است. در سراسر جهان انگلیسی ـ آمریکایی، خواندن را با سواد، اشتباه می گیرند. سواد، مهارتی است برای رمزگشایی از متون مکتوب و در جامعه مدرن که چنین به ارتباطات تکیه دارد، باید این مهارت را داشت، اما خواندن فراتر از سواد است. در مطالعه با تفسیر و تخیل سر و کار داریم؛ مطالعه یعنی داستاوردی فرهنگی که معنا از طریق آن به دست می آید. با خواندن بین خطوط خواننده می تواند تخیل و دانش خود را برای فهم متن پیش روی خود و دریافت معنایش به کار بگیرد.

نگرانی ها درباره وضعیت سواد اغلب در کنار هشدارها پیرامون زوال کتاب و ادعای اثرات مضر اینترنت بر ظرفیت کتابخوانی ما مطرح می شوند. آنهایی که از انحطاط فرهنگ کتابخوانی شکوه می کنند، اغلب برچسب دایناسورهای فرهنگی می خورند. در برخی محافل مد شده است که می گویند، در جهان ارتباطات فراگیر، آنهایی که در پی یافتن معنا از طریق منابعی اند که محیط همیشه متغیر و هر لحظه غنی از رسانه ها در اختیارشان می گذارد از کتاب خوانها سبقت می گیرند.

احساس شهودی ام این بود که هر دو طرف دعوا، درباره آینده مطالعه و فناوری دیجیتال، یک سویه به ماجرا می نگرند و احتمالا اشتباه می کنند. به نظرم بعید بود که یک فناوری رسانه ای جدید سرنوشت فرهنگ کتابخوانی را رقم بزند: لابد پای چیز دیگری در میان بود. چون فرضیات فرهنگی رایج همواره بر معنای عمل کتابخوانی اثر می گذارند، تصمیم گرفتم خوانشی تاریخی از مطالعه داشته باشم تا ببینم که در طول تاریخ چه برداشتی از معنای آن نزد مردم و تأثیرش بر آنها وجود داشته است. در این اثر تلاش می کنم طرح کلی از معانی دشوار و اغلب تناقض آمیزی بدهم که به این کار مهم نسبت داده می شود.

فهرست تفصیلی کتاب عبارت است از:

سخن ناشر

پیشگفتار

مقدمه

[۱] تناقضات فرهنگی سواد

هشدار نویسندگان درباره نوشتن

تأثیر رسانه

ابهام سواد

تردید ماندگار در قبال سواد

احترام حسرت آلود

نتیجه گیری

[۲] خواندن در جست و جوی معنا

نه فقط کاربردی

دین و تقدس متن

کتابخوانی مسیحی

اولین ردپاهای خویشتن

مطالعه انسان گرا

خواندن خردورزانه

جدی گرفتن خواندن

به سوی عشق مطالعه

[۳] دموکراتیک شدن مطالعه و شیوع کتاب خوانان

شیوع کتاب خوانان

اصلاحات: درون نگر شدن مطالعه

تشکیل عامه کتاب خوان

خواننده برازنده؟

هشدارها درباره انقلاب در صنعت چاپ

بحث درباره انقلاب چاپ

[۴] روشنگری: انقلاب خوانندگان

انقلاب مطالعه

گسترده خوانی

قواعد مطالعه

یک توازن پرمخاطره

از سیاست ورزی به اخلاقیات

[۵] اثر ورتر؛ خواننده در معرض تهدید

انتقال اضطراب های اخلاقی به خوانندگان

خودکشی: خوانندگان در معرض تهدید

بیماری انگلیسی و تأثیر رمان

تأثیر آن بر خوانندگان چه بود؟

وحشت از رسانه

اثر ورتر

[۶] مطالعه و سلامت: یک معمای ماندگار

اخلاق و جسم

اشتهای سیری ناپذیر

سم اخلاقی

اختلال کم توجهی چگونه شکل گرفت؟

قیاس جنجالی

اجبار به پزشکی سازی

[۷] وضع بغرنج مطالعه

طبقه کتاب خوان

هویت بخشی

جامعه پذیری و مطالعه

بحران مطالعه

راستی آزمایی واقعیات

[۸] از افسون زدگی تا سرخوردگی

کارزار سوادآموزی یونسکو

سرخوردگی از مطالعه

ضربه مک لوهان

خسران قضاوت

بحران خواندن؟

کدام بحران؟ ندای خرسندی

سردرگمی هر دو جبهه

نتیجه گیری؛ گریز از محتوا

خیال بازگشت به عصر پیشاگوتنبرگ

همان همیشگی؟

کودک پنداری خوانندگان

پی نوشتها

منابع

واژه نامه

نمایه

«قدرت خواندن از سقراط تا توییتر» نوشته فرانک فوردی و ترجمه محمد معماریان است که توسط نشر ترجمان علوم انسانی و با همکاری نهاد کتابخانه های عمومی کشور در زمستان ۹۶ به بهای ۲۹۰۰۰۰ ریال منتشر شده است.