تاریخچه موزه جواهرات ملی ایران و آثار آن (+ تصاویر)

جواهرات گرانبهای موزه جواهرات ملی

موزه جواهرات ملی ایران

موزه جواهرات ملی ایران، نمایانگر ذوق و سلیقه صنعتگران و استادکاران هنرمند ایران در دوره های گوناگون تاریخی و بعنوان میراث تاریخی، هنری ایران اهمیت بسیاری دارد؛ اما همین موزه میتواند گویای زندگی اشرافیِ شاهان و شاهزادگان ایرانی در دوره های گوناگون و ثروت بی شمار آن ها باشد.

اهمیت جواهرات موجود در موزه جواهرات ملی به ارزش اقتصادی آن محدود نمی گردد بلکه، نمایانگر ذوق و سلیقه ی صنعتگران و هنرمندان ایران در دوره های مختلف تاریخ است. این جواهرات در طول تاریخ، زینت و جلال و شکوه دربار را نشان می داده و لکن حامی قدرت و ذخیره ی خزانه مملکتی هم محسوب می شود. به گفته ی سیاحان خارجی همچون: ژان باتیست تاورنیه و شوالیه شاردن و دیگر سیاحان اروپایی و خارجی در زمان سلاطین صفوی شروع به جمع آوری گوهرهای با ارزش از بازارهای هند، عثمانی، فرانسه و ایتالیا و انتقال آن به اصفهان کردند.

تاریخچه موزه جواهرات ملی ایران

تاریخچه جمع آوری و نگهداری جواهرات در موزه جواهرات ملی ایران، از دوره حکومت صفویه شروع می شود. تا پیش از صفویه، جواهرات گرانبهایی در خزانه دولتی وجود نداشته و پادشاهان صفوی بیش از دو قرن به جمع آوری جواهرات پرداختند. حتی کارشناسان دولت صفوی، جواهرات را از بازارهای هند و عثمانی و کشورهایی مثل فرانسه و ایتالیا خریداری می کردند و به اصفهان، پایتخت حکومت، می آوردند.

در آخر سلطنت شاه سلطان حسین و با ورود محمود افغان به ایران، خزائن دولت با حمله افغان ها چپاول شد و مقداری از آنها که توسط محمود افغان به اشرف افغان منتقل شده بود، بعد از ورود شاه تهماسب دوم به اصفهان، به چنگ نادر افتاد و از خروج آنها از ایران جلوگیری شد.

بعداً نادر برای پس گرفتن آن قسمت از جواهرات که به هندوستان منتقل شده بود، نامه هایی به دربار هند نوشت، ولی جواب نامساعد شنید. بعد از لشکرکشی نادر به هند، محمدشاه گورکانی مبالغی نقدینه، جواهر و اسلحه تسلیم نادر کرد. ولی قسمتی از اموال و خزاینی که نادر از هندوستان بدست آورده بود به ایران نرسید و در راه بازگشت به ایران از بین رفت.

آثار موزه جواهرات ملی ایران

۱. دریای نور: شايد اين الماس در ميان جواهرات موجود در موزه جواهرات ملی، مقام اول را دارا باشد. اين الماس معروف و الماس کوه نور، ظاهراً به علت قرابت نام، پيوسته يک زوج به شمار می‌ آمده اند، در حالی که از نظر تراش و رنگ هيچ وجه مشترکی با يکديگر ندارند. هر دو گوهر از آن نادر شاه بود، اما الماس کوه نور، بعد از مرگ نادر شاه، توسط احمدشاه درانی به افغانستان برده شد. بعدها نیز در هند بدست کمپانی هند شرقی افتاده به ملکه ویکتوریا هدیه شد. هم اکنون نيز اين گوهر در تاج ملکه اليزابت، ملکه فعلی انگلستان، نصب است.

الماس دريای نور، پس از قتل نادر شاه، به نوه او شاهرخ ميرزا رسيد، سپس به دست اميرعلم خان خزيمه و بعداً به دست لطفعلی خان زند افتاد. هنگاميکه لطفعلی خان به دست آقا محمدخان قاجار شکست خورد، گوهر مذبور به گنجينه جواهرات قاجار منتقل گشت. دريای نور بعدها داخل موزه جواهرات ملی دولتی گرديد و اينک زينت بخش موزه جواهرات ملی است. وزن دريای نور ۱۸۲ قيراط است و رنگ آن صورتی است که کمياب‌ ترين رنگ الماس است.

زیباترین الماس در موزه جواهرات ملی، الماس دریای نور است

۲. کره جواهر نشان: کره جغرافیایی یکی از آثار موزه جواهرات ملی است. کره جغرافیایی که وزن آن با پایه های طلایی آن حدود ۳۷/۵ کیلوگرم و روی آن ۵۱۳۶۶ قطعه جواهر مختلف به وزن ۳۶۵۶/۴ گرم نشانده شده است. اقیانوس ها و دریاهای زمردنشان و آسیا مرصع به یاقوت و لعل، ایران مرصع به الماس، اروپا مرصع به یاقوت، آفریقا مرصع به یاقوت سرخ و کبود و آمریکای شمالی و جنوبی و استرالیا مرصع به یاقوت و لعل است و خط استوا توسط الماس نشان داده شده و دو حلقه زرین ساده که در روی آنها گل های الماس نشان نصب شده، بطور متقاطع کره را در میان گرفته است.

نمای کره جواهر نشان در موزه جواهرات ملی

روی کره جغرافیایی القاب ناصرالدین شاه منبت و الماس نشان شده است. در این کره، کوه دماوند با یاقوت درشتی مشخص و موزه جواهرات ملی در شهر تهران با یاقوت معروفی به نام اورنگ زیب نمایان است.

۳. تخت طاووس: تخت طاووس در سال ۱۲۱۶ به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شد. تخت طاووس که در موزه جواهرات ملی است در واقع، تختی مجلل ساخته شده از طلاها و جواهرات قیمتی است. البته این تخت به تخت خورشید هم معروف است و علت آن هم تصویر خورشیدی است که در بالای این تخت قرار دارد. این تخت تا سال ۱۳۶۰ در کاخ گلستان بود ولی از آن سال به بعد به خزانه ی جواهرات بانک ملی منتقل شد.

تخت طاووس موزه جواهرات ملی است

با روی کار آمدن رضا شاه پهلوی، جواهرات سلطنتی به زیر زمین کاخ مرمر منتقل شده در سال ۱۳۱۶ و بعد از تکمیل ساختمان بانک ملّی ایران قسمت عمده ی این جواهرات به موزه ی بانک ملی منتقل و پشتوانه اسکناس گردید. بعدها این جواهرات بعنوان وثیقه ی دولت بابت بدهی به بانک قرار گرفت. خزانه ی جدید بانک مرکزی در تپه های عباس آباد تهران در حال ساخت است. این خزانه در ساختمان بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران قرار دارد و به صورت موزه هم استفاده می شود.

۴. تاج کیانی: تاج فتحعلی شاه، معروف به تاج کيانی، که آراسته به الماس، زمرد، ياقوت و مرواريد است. اين تاج در زمان فتحعلی شاه ساخته شد و مورد استفاده سلاطين قاجاريه قرار گرفت. اين تاج اولين تاجی است که پس از دوران شاهنشاهی ساسانی به اين صورت ساخته شده است و اینک در موزه جواهرات ملی قرار دارد.

تاج فتحعلی شاه در موزه جواهرات ملی تهران

۵. جقه نادری

جقه نادری، آراسته به الماس و زمرد، که در وسط آن یک تخمه زمرد دامله درشت خوشرنگ نصب شده است. در زیر جقه، سه آویز زمرد خوشرنگ امرودی آویخته شده است. قسمت بالای جقه، هفت شقه است و در طرفین شقه ها هم دو ریسه و برگ و گل الماس نشان ساخته اند و از نوک شقه های جقه، دو آویز زمرد بسیار اعلای سعیدی امرودی آویخته شده است. در بالای تخمه وسط، هلال الماس نشان و در پایین، در دو سو، شبیه درفش، طبل، لوله توپ و سرنیزه روی زه زین نصب شده است. پارچه درفش به سه ردیف یاقوت، الماس و زمرد کم رنگ تقسیم شده است. تمام جقه، آراسته به الماس های فلامک خوش آب و درشت و ریز است. رضاخان پهلوی، از جقه مزبور گاهی استفاده می کرد. وزن جقه ۳۳ مثقال و ۱۶ نخود است. جقه نادری، یکی از جواهرات زیبای موزه جواهرات ملی است

جواهرات زیبای موزه جواهرات ملی

۶. تاج فرح دیبا

به جز جواهرات مربوط به دوران صفوی و قاجار، جواهرات متعددی از دوران پهلوی هم برای ایران به ارث رسیده است. یکی از این جواهرات تاج مشهورترین ملکه ایران، یعنی تاج فرح دیبا است. این تاج مخصوص به شهبانو ساخته شده بود و تنها فرح از این تاج استفاده می کرد و اینک در موزه جواهرات ملی قرار دارد.

جواهرات تاج مشهورترین ملکه ایران در موزه جواهرات ملی

جواهرات بکار رفته در تاج فرح دیبا، در موزه جواهرات ملی، جواهرات خزانه بودند که بدست جواهرسازان فرانسوی ساخته شده اند. دو شرکت فرانسوی با نام های آرپلز و ون کلیف برای ساخت این تاج وارد ایران شدند و برای ساخت آن حدود شش ماه زمان گذاشتند. تاج نهایتا یک کیلو و چهارصد و هشتاد و نه گرم وزن داشت. یک کلاه مخمل سبز و قابی از جنس طلای سفید ظاهر آنرا واقعا سلطنتی کرده بود. روی این تاج ۳۶ زمرد سبز، ۳۴ یاقوت سرخ، ۱۰۵ مروارید، ۱۴۶۹ قطعه الماس و ۲ اسپینل وجود دارد. این تاج بر خلاف نیم تاج های ملکه های دیگر ایران که ارتفاع کمی داشتند، کاملاً مرتفع و چشمگیر است. ظاهر آن بسیار زیبا و سلطنتی و غیر قابل قیمت گذرای است.

موزه جواهرات ملی کجاست

نشانی موزه جواهرات ملی ایران، در تهران، خیابان فردوسی، شماره ۲۱۳، بانک مرکزی ایران، خزانه جواهرات ملی است.

گردآوری: بخش فرهنگ و اندیشه سرپوش