بی‌خوابی عبارت است از اختلال در خواب، از جمله مشکل در به خواب رفتن، مشکل در باقی ماندن در حالت خواب، بیدار شدن متناوب، بیدار شدن صبح خیلی زود، یا ترکیبی از این حالات.
بی‌خوابی در تمام سنین رخ می‌دهد، اما در سالمندان شایع‌تر است.
بی‌خوابی ممکن است موقتی باشد، مثلاً در اثر بروز کلی بحران در زندگی یا تغییر شیوه زندگی؛ یا مزمن باشد، مثلاً به علت مشکلات جسمی یا روانی یا خوردن دارو
علایم شایع
بی‌قراری به هنگام کوشش برای به خواب رفتن
خواب کوتاه و به دنبال آن بیدار شدن از خواب
خواب طبیعی تا صبح خیلی زود (۴-۳ صبح)، سپس بیدار شدن (غالباً همراه با افکار ترسناک)
دوره‌های بدون خواب کافی به طور متناوب با دوره‌های خواب زیاد یا خواب‌آلودگی در زمان‌های نامناسب
علل
افسردگی، در این حالت معمولاً فرد خیلی زود از خواب برمی‌خیزد.
پرکاری غده تیرویید
اضطراب ناشی از استرس
مشکلات جنسی، مثلاً ناتوانی جنسی
خواب‌آلودگی و چرت زدن در طی روز
محیط پر سروصدا (از جمله خرخر همسر)
آلرژی‌ها و خس‌خس سینه در صبح زود
بیماری‌های قلبی یا ریوی که باعث تنگی نفس به هنگام دراز کشیدن می‌شوند.
بیماری‌ها یا اختلالات همراه با درد، مثلاً فیبرومیوزیت یا آرتریت (التهاب مفصل)
مشکلات ادراری یا گوارشی که فرد را مجبور می‌کنند در وسط شب برای رفتن به توالت از خواب برخیزد.
مصرف مواد محرک مثل قهوه، چای یا کولا
استفاده از بعضی از داروها، مثل دکستروآمفتامین، داروهای کورتیزونی، یا داروهای دکونژستان (رفع‌کننده گرفتگی بینی)
ساعات کاری متغیر و نامنظم
محیط یا منزل جدید
پدیده جا ماندن یا جلو افتادن از زمان به هنگام مسافرت‌های هوایی یعنی ساعت بیولوژیک بدن نمی‌تواند خود را به سرعت با تغییرات زمانی و در نتیجه چرخه روشنایی و تاریکی جدید هماهنگ کند.
ورزش نکردن
نوشیدن الکل
سوء مصرف دارو، از جمله مصرف زیاده از حد داروهای خواب‌آور
محرومیت از مواد اعتیادآور
عوامل تشدید کننده بیماری
استرس، چاقی، مصرف دخانیات
پیشگیری
شیوه زندگی‌ای را در پیش گیرید که الگوی خواب طبیعی را به هم نزند (به قسمت اصول کلی درمان مراجعه کنید).
اگر خوابتان نمی‌برد، برخیزید و کاری انجام دهید.
از خوابیدن طولانی‌مدت در طی روز خودداری کنید.
اجتناب از هرگونه علت احتمالی در صورت امکان
عواقب مورد انتظار
اکثر افراد قادر به پیروی از الگوی مناسب هستند، البته به شرطی که علت زمینه‌ساز بی‌خوابی آنها درمان یا حذف شود.
عوارض احتمالی
مزمن شدن بی‌خوابی موقتی
خواب‌آلودگی روزافزون در طی روز که تمام جنبه‌های زندگی را تحت تأثیر قرار دهد.
درمان
اصول کلی
سعی کنید استرس خود را کم کنید. روش‌های آرام‌سازی خود را فراگیرید و به کار بندید.
تا چندین ساعت قبل از خواب از مواد محرک استفاده نکنید.
برای درمان هرگونه بیماری زمینه‌ساز به پزشک خود مراجعه کنید و اگر دارویی باعث بی‌خوابی شده است از پزشک خود راهنمایی و کمک بخواهید.
پیش از خواب در وان آب گرم کمی بیاسایید.
اتاق خواب خود را تبدیل به دفتر کار نکنید. محیط اطراف را برای خواب هرچه بهتر آماده کنید.
برای به خواب رفتن، ذهن خود را خاموش کنید و تنها به افکار آرامش‌بخش فکر کنید. *موزیک ملایم بگذارید.
برنامه خواب خود را منظم کنید.
در صورت امکان می‌توانید از وسایلی مثل پنبه گوش، چشم‌بند، یا پتوی الکتریکی استفاده کنید.
اگر علت بی‌خوابی روانی باشد، روان‌درمانی یا مشاوره می‌تواند مفید واقع شود.
داروها
در موارد زیر امکان دارد داروهای خواب‌آور تجویز شوند: اگر بی‌خوابی موقتی در کارهای روزمره شما خللی وارد کرده باشد؛ اگر شما دچار بیماری هستید که مرتباً در خواب شما اختلال ایجاد می‌کند؛ اگر احتیاج به برقراری الگوی خواب منظم دارید.
استفاده طولانی‌مدت از خواب‌آورها ممکن است اثر عکس داشته باشد یا حتی اعتیادآور باشد. هیچگاه از قرص‌های خواب‌آوری که دوستتان داده است استفاده نکنید.
فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری
به طور منظم ورزش کنید تا به اندازه کافی خسته شوید، اما هیچگاه تا ۲ ساعت قبل از خواب ورزش نکنید.
رژیم غذایی
رژیم غذایی خاصی توصیه نمی‌شود، اما اگر قبلاً سوء هاضمه خواب شما را مختل کرده است، تا ۳ ساعت پیش از خواب چیزی نخورید. نوشیدن یک لیوان شیرگرم قبل از خواب برای بعضی از افراد مفید است.
درچه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟
اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان دچار بی‌خوابی شده‌اید.
اگر دچار علایم جدید و غیر قابل توجیه شده‌اید. داروهای مورد استفاده در درمان ممکن است عوارض جانبی به همراه داشته باشند.
- 9
- 5
