آشنایی با بخش های مختلف موزه سعد آباد تهران

وقایع مهم موزه سعد آباد با استفاده از عکس و فیلم و اسناد مکتوب ثبت و ضبط شده است

موزه سعد آباد

موزه سعد آباد حدود ۱۸۰ هکتار دارد و در این مجموعه جنگل، چشمه سارها، قنات ها، باغها ، گل خانه ها و خیابان قرار گرفته است. این عمارت از شمال با کوه های البرز، از شرق با گلاب دره، از غرب با ولنجک و از جنوب با تجریش همسایگی دارد. از وسط محوطه کاخ سعد آباد،  رودخانه جعفرآباد عبور کرده است. سرتاسر باغ سعدآباد در دوران پهلوی اول، از رودخانه دربند مشروب می شد ولی از دوازده رشته قنات قدیمی و نوبنیاد برای دادن آب رودخانه به مردم در دوران پهلوی دوم در نیمی از شبانه روز و کافی نبودن این مقدار آب رودخانه برای آبیاری سراسر مجموعه استفاده شد.

قدمت مجموعه سعدآباد به چهار دوره تاریخی قاجاریه، پهلوی اول و پهلوی دوم و پس از انقلاب ایران برمیگردد. در دوره ی قاجار، موزه سعد آباد را ساختند و به عنوان سکونت گاه تابستانی( ییلاق) پادشاهان این سلسله بود. خاندان پهلوی، ساختمان های متعددی را پس از کودتای ۱۲۹۹ و تصرف آن در این کاخ ساختند که تعداد این ساختمان ها به ۱۸ کاخ در ابعاد گوناگون میرسد. هر یک از این ساختمان ها محل سکونت یکی از افراد خاندان پهلوی بوده است. در دهه ۱۳۵۰ محمدرضا پهلوی در این مکان سکنی گزید که ساخت آن در اوایل سلطنت او به پایان رسید. این مجموعه پس از انقلاب ۵۷  به شکل موزه درآمد ولی در کنار این مجموعه، کاخ کنونی ریاست جمهوری واقع شده است.

در موزه سعد آباد جنگل، چشمه سارها، قنات ها، باغها ، گلخانه ها قرار گرفته است

تاریخچه کاخ موزه سعدآباد

در زمان قاجارها، موزه سعد آباد را احداث کردند و هدف از ساخت این موزه، تابستان گذرانی شاهان در آن بود. وقتی که این کاخ به دست پهلوی ها افتاد در ظاهر این کاخ، تغییرات بسیار زیادی بوجود آمد. رضا شاه به این کاخ، باغها و ساختمان هایی را اضافه کرد و برای سپری کردن تابستان، از آن کاخ ها استفاده کرد. او عمارت ها و ساختمان هایی با اشکال و کاربری های مختلف را در این کاخ ساخت و از هر یک برای هدفی خاص استفاده می کرد. مساحت این کاخ طبق اسناد و مدارک تاریخی در ابتدا هشت هزار متر مربع بیشتر نبوده ولی بعدها با خریداری زمین های اطراف، مساحت این کاخ بیشتر شد.

بخش های مختلف کاخ سعد آباد تهران

کاخ های مجموعه سعد آباد عبارتست از:

>> کاخ احمد شاهی

>> کاخ سبز

>> کاخ بهمن

>> کاخ ملت یا کاخ سفید

>> کاخ شمس العماره

>> موزه برادران امیدوار

>> موزه ظرف

>> موزه خط و کتابت میرعماد

>> موزه استاد بهزاد

>> مووزه مردم شناسی

>> موزه هنر های زیبا

>> موزه مینیاتور استاد آبکار

>> موزه نظامی

>> موزه آب

>> موزه فرشچیان

>> موزه اتومبیل های سلطنتی

>> موزه آلبوم­ های سلطنتی

موزه سعد آباد در دوره ی قاجار بعنوان سکونتگاه تابستانی پادشاهان این سلسله بود

>> کاخ احمد شاهی:

قدیمی ترین کاخی که در مجموعه سعد آباد احداث شده، کاخ احمد شاهی نام دارد. ساخت این کاخ در اواخر سلطنت احمد شاه قاجار و از سال ۱۲۹۷ شروع شد و ساخت بنای آن در هنگام وزارت جنگی رضا خان تمام شد. پس از انقلاب، از این محل برای پایگاه مرکزی بسیج خواهران استان تهران استفاده شد. این محل قرار است بعد از بازپس گیری از بسیج خواهران، بازسازی و آماده بازدید عمومی شود.

>> کاخ سبز ملقب به کاخ مرمر:

با استفاده از سنگ های سبز و سنگ مرمر، کاخ سبز را ساختند. میرزا جعفر کاشی و چندین هنرمند برجسته ایرانی، کاخ سبز یا همان کاخ شهنواد را بمدت ۷ سال ساختند و از کاشی کاری، گچبری و آیینه کاری برای تزیین این کاخ استفاد کردند. همچنین استاد حسین بهزاد و شاگردانش مسئولیت تذهیب دیواره ها و خاتم کاری نمای داخلی کاخ سبز را بر عهده داشتند. از بخش های داخلی این کاخ می توان به اتاق انتظار، تالار آینه، اتاق کار، پله ورودی، اتاق خواب و اتاق غذاخوری اشاره کرد.

>> کاخ بهمن:

یکی از زیباترین بناهای دوران پهلوی دوم، کاخ بهمن نام دارد که این کاخ درواقع منزل مسکونی بهمن، یعنی پسر غلامرضا پهلوی بوده است. مکان این کاخ، در کنار موزه مردم شناسی و درب شمالی دربند قرار دارد. از سال ۱۳۸۲ به بعد، کاخ بهمن به دفتر یونسکو در ایران تعلق پیدا کرد و مدتی هم مرکز آموزشی مجموعه سعد آباد بوده است. این ساختمان اکنون به دفتر مدیریت موزه تغییر کاربری داده است.

>> کاخ ملت یا کاخ سفید:

وسعت کاخ موزه ملت حدود ۵۰۰۰ متر مربع میباشد که به عنوان بزرگترین کاخ مجموعه سعدآباد به شمار می رود. به علت این که رنگ نمای این کاخ سفید است به نام کاخ سفید شناخته می­ شود. اقامتگاه اصلی محمدرضا پهلوی و همسرش در این کاخ بوده است به همین دلیل دارای امکاناتی همچون سالن و تالار تشریفاتی میباشد که اسباب و اثاثیه ی این کاخ بسیار شاخص و نفیس هستند. موزه اختصاصی فرح دیبا در گذشته در کاخ سفید بوده است که اینک به آن موزه هنر ملل کاخ سعدآباد می گویند. نقاشی ­ها و آثار حجمی شاخصی در این موزه به نمایش گذاشته شده که از هنرمندان ایرانی و خارجی می باشد.

>> کاخ شمس العماره:

کاخ شمس یکی از دیگر کاخ های مشهور مجموعه سعد آباد است که بعد از گذشت ۴ سال، ساخت این کاخ به اتمام رسید. معماری این کاخ تلفیقی از معماری اروپایی، آلمانی و معماری اصیل ایرانی( ساسانیان) است. کاخ شمس به خواهر بزرگتر محمدرضا شاه تعلق داشته که بعد از این که نقل مکان می کند به کاخی برای نگهداری هدایای سلطنتی تبدیل میشود. امروزه این کاخ به عنوان موزه لباس‌های سلطنتی است. پوشاک و عکس های مختلفی در طبقات مختلف کاخ شمس از دوران قاجاریه به نمایش گذاشته شده است.

هدف از ساخت موزه سعد آباد ، تابستان گذرانی شاهان در آن بود

>> موزه برادران امیدوار:

در بخش شمال غربی مجموعه سعد آباد، موزه برادران امیدوار ساخته شده است که قدمت آن به دوران قاجار برمیگردد. داخل این موزه، ۴ اتاق با نمای آجری قرمز رنگ و گچ بری های زیبا قرار دارد، که به منظور کالسکه خانه و استراحتگاه سورچی ها ساخته شده است. در سال ۱۳۸۱ این ساختمان، بازسازی و مرمت شد و در هفته جهانگردی، به نام نخستین جهانگردان ایرانی معاصر یعنی در مهر ماه ۱۳۸۲ افتتاح گردید. برادران امیدوار با مبلغی در حدود ۹۰ دلار بعد از سه سال مطالعه در سال ۱۳۳۳ سفر خود را از زادگاهشان شروع کردند.

>> موزه ظرف:

در شرق موزه سعد آباد، موزه ظروف به دستور رضاشاه واقع شده است. مساحت این بنا ۲۶۰۰ مترمربع میباشد که مهندس فرمانفرمائیان با زیر بنای ۱۸۰۰ مترمربع، این موزه را طراحی کرد و بین سالهای ۱۸ – ۱۳۱۵ در دو طبقه آن را ساخت. نمای خارجی ساختمان از سنگ تیشه ایست که به فرمان اشرف پهلوی در سال ۱۳۵۰ مورد بازسازی قرار گرفت و بعد از بازسازی، با سنگ مرمر سفید پوشیده شد. این بنا در سال ۱۳۷۲پس از انقلاب اسلامی، به عنوان موزه ظروف معرفی شد و به نهاد ریاست جمهوری در اواخر سال ۱۳۷۴ تحویل داده شد.

>> موزه خط و کتابت میرعماد:

در بخش مرکزی مجموعه سعد آباد، موزه ای به نام خط و کتابت میرعماد قرار گرفته است. بنای این موزه به معماری دوره انتقال تعلق دارد، به این خاطر که به ساختمان های اواخر دوره قاجار و اوایل دوران پهلوی شباهت داشته است. ساختمان موزه که محل سکونت فرزندان شاه یعنی فرحناز و علیرضا بود، دارای دو طبقه می باشد. در این ساختمان پس از انقلاب ایران، آثار خطی به نمایش گذاشته میشود که عاقبت در سال ۱۳۷۶ خورشیدی، این موزه به نام مشهورترین استاد خوشنویسی قرن ۱۱ هجری قمری، یعنی میرعماد حسنی، تغییر کرد.

>> موزه استاد بهزاد:

در بنایی که قبلا به آن کاخ ولیعهد می گفتند، موزه استاد حسین بهزاد قرار گرفته است. فرزند استاد حسین بهزاد که برجسته­ ترین نگارگر ایرانی است در سال ۱۳۷۱ حدود ۲۹۰ قطعه از آثار او را به سازمان میراث فرهنگی داد. سازمان میراث فرهنگی، کاخ ولیعهد را بعنوان موزه استاد حسین بهزاد انتخاب کرد و این موزه در صدمین سالگرد تولد او افتتاح شد.

>> موزه مردم شناسی:

در موزه مردم شناسی کاخ سعدآباد، مجموعه کاملی از سیر فرهنگ و راه و روش زندگی انسان، همچنین آئینه تمام نمایی از تحولات مختلف در جنبه های زندگی انسان، که در دوره های مختلف اتفاق افتاده، به نمایش گذاشته شده است. به کاخ سابق شمس پهلوی که در ضلع شمال غربی مجموعه سعد آباد است، موزه مردم شناسی می گویند. در سال ۱۳۱۴ خورشیدی ساخت این موزه شروع شد و در سال ۱۳۱۸ خورشیدی به پایان رسید.

موزه سعدآباد دارای امکانات بسیاری است که توانسته آن را به مجموعه‌ای کامل تبدیل کند

>> موزه هنرهای زیبا:

از بناهای باشکوه موزه سعد آباد می توان به  موزه هنرهای زیبا اشاره کرد. ساختمان این موزه از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷، محل استقرار وزارت دربار بوده و از سال ۱۳۶۱ بعنوان موزه هنرهای زیبا، انتخاب شده است که روزانه، افراد بسیاری به آن جذب میشوند. این موزه که سه طبقه دارد در جنوبی ترین نقطه مجموعه سعد آباد قرار گرفته و ۳۶۰۰ متر مربع، زیر بنا دارد. در دوران رضا شاه، ساختمان این عمارت، احداث شد و با توجه به اینکه از سنگ های مرمر سیاه رنگ استخراج شده از معدن ولی آباد چالوس در بنای آن استفاده شده، به کاخ اسود( یا کاخ سیاه) معروف است.

>> موزه مینیاتور استاد آبکار:

در بخش مرکزی مجموعه سعدآباد، موزه ای به نام کلارا آبکار واقع شده است. لیلا پهلوی، کوچکترین دختر محمدرضا پهلوی در این موزه که جدیدترین ساختمان مجموعه است، اقامت‌گاه تابستانی داشت. با تلاش سازمان میراث فرهنگی در سال ۱۳۷۳ خورشیدی به مناسبت روز جهانی موزه، این ساختمان به عنوان موزه مینیاتور آبکار افتتاح شد. تابلوهای استاد آبکار در بخشی از این موزه قرار دارد که از آن ها می توان به آثار مردم شناسی، زیورآلات و پارچه های ترمه اشاره کرد. بخش دیگری از این موزه، مربوط به آثار لاکی است، که نشان میدهد او به رشته های مختلف نگارگری ایرانی علاقه داشته است.

>> موزه نظامی:

موزه نظامی، در بخش مرکزی مجموعه سعدآباد است. زیر بنای این ساختمان حدود سه هزار متر مربع است که در سال ۱۳۱۴ خورشیدی، به دستور رضاشاه در دو طبقه و یک زیر زمین برای همسر دومش تاج الملوک ساخته شد. این ساختمان در سال های ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۲ خورشیدی، توسط واحد مهندسی مجموعه سعدآباد، بازسازی شد و به پسر بزرگ اشرف پهلوی که شهرام نام داشت، اهدا شد و به کاخ شهرام شهرت یافت. ارتش جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۶۰ خورشیدی، ساختمان موزه را  بازسازی کرد و با نام موزه نظامی در تاریخ ۳۱ شهریور سال ۱۳۶۲ خورشیدی افتتاح شد.

>> موزه آب:

در بخش مرکزی مجموعه سعد آباد، موزه آب واقع شده که ساختمان آن با دو بخش اصلی و فرع، به دوران قاجاریه و پهلوی دوم تعلق دارد. دفتر مخصوص محمدرضا پهلوی در بخش فرعی این ساختمان قرار داشت، که ساخت آن مربوط به زمان پهلوی دوم بود و از مقامات درباری و مراجعین شاه برای پذیرایی استفاده می شد.

>> موزه اتومبیل های سلطنتی:

موزه اتومبیل های سلطنتی از زیباترین موزه های سعدآباد به شمار میرود که در آن، محصولات شرکتهای معروف خودروسازی دیده میشود. تمامی اتومبیل های این موزه سلطنتی است و به دوران پهلوی مربوط میشود. موزه اتومبیل های سلطنتی دارای دو بخش میباشد که اتومبیل های رولزرویس در بخش اول آن و اتومبیل های بنز در بخش دوم آن وجود دارد و یک سالن در بین این دو بخش به مرسدس بنز اس ال ۳۰۰ اختصاص داده اند که از کمیاب ترین خودروهای کلاسیک جهان به شمار می رود. این خودروی جذاب متعلق به فرح دیبا است. خودروی محمدرضا پهلوی در مقایسه با خودروی فرح زیباتر بوده است. مرسدس بنز ۶۰۰ با بدنه و شیشه های ضد گلوله، خودروی اختصاصی محمدرضا پهلوی بود. این خودروی ۶ تنی از ویژگی هایی مثل سیستم تنظیم ارتفاع هیدرولیک، سانروف، شیشه و صندلی های برقی، کولر، ۸ سیلندر و گیربکس اتوماتیک برخوردار است.

>> موزه آلبوم­ های سلطنتی:

وقایع مهم موزه سعد آباد با استفاده از عکس و فیلم و اسناد مکتوب ثبت و ضبط شده ­است و امروزه این وقایع در موزه اسناد سلطنتی به نمایش درآمده ­است. اگر دوست دارید وقایع تاریخی معاصر را ببینید این موزه را به شما پیشنهاد می­ کنیم.

موزه سعد آباد حدود ۱۸۰ هکتار دارد

دسترسی به کاخ موزه سعدآباد

درصورت استفاده از اتومبیل شخصی­ برای رفتن به موزه سعد آباد، باید از میدان تجریش به خیابان سعدآباد و از آن جا به خیابان افراز و سپس خیابان طاهری بروید و از طریق ورودی غربی به کاخ وارد شوید. اگر می­ خواهید با وسایل نقلیه عمومی به کاخ بروید باید برای رسیدن به میدان تجریش از مترو، اتوبوس یا تاکسی استفاده کنید و از آن جا مسیری که برای رسیدن به سعدآباد را ذکر کردیم، طی کنید. مجموعه سعدآباد بسیار بزرگ است و داخل آن برای افردی که می ­خواهند مستقیم به کاخ­ ها برسند اتومبیل های ون وجود دارد. پس اگر نمیخواهید پیاده ­روی کنید خیال­تان راحت باشد.

گردآوری: بخش فرهنگ و اندیشه سرپوش