نوروز، جشن باستانی سال نو ایرانی، با شوروشوق در کشورهای مختلف جهان که تحت تأثیر سنت‌ها و آدابورسوم ایرانی بوده‌اند، جشن گرفته می‌شود. این جشن بهاری نویددهنده آغاز سال جدید و فرارسیدن فصلی است که نماد تولد دوباره، تجدید و پیروزی نور بر تاریکی است. از ایران تا آسیای میانه، از قفقاز تا آسیای جنوبی، نوروز با آیین‌ها، جشن‌ها و سنت‌های منحصربه‌فردی برگزار می‌شود که نشان‌دهنده تنوع فرهنگی مناطقی است که این جشنواره چندصدساله را اجرا می‌کنند. در این مقاله آیین برگزاری جشن نوروز را در کشورهای مختلف توضیح خواهیم داد.
ایران؛ قلب جشن‌های نوروزی
در ایران عید نوروز مهمترین جشن فرهنگی سال محسوب می‌شود. این عید، با مجموعه‌ای از سنت‌ها و آدابورسوم جشن گرفته می‌شود. خانواده‌ها و جوامع در جشن‌های شادباش سال نو دور هم جمع می‌شوند. استقبال از عید نوروز، چند هفته قبل از سال نو آغاز می‌شوند و خانواده‌ها درگیر نظافت کامل خانه یا «خانه تکانی» می‌شوند تا از فصل تولد دوباره و تجدید استقبال کنند.
یکی از مهمترین سنت‌های نوروز در ایران، چیدن سفره هفت سین است. سفره هفت‌سین با هفت آیتم نمادین که با حرف «س» شروع می‌شود، مزین می‌شود که نشان دهنده برکات و آرزوهای مختلف برای سال جدید است. برای مثال سبزه نماد تولد دوباره و تجدید طبیعت است، سیب نماد زیبایی و سلامتی و سیر نماد دارو و شفاست. ایرانیان همچنین در آستانه آخرین چهارشنبه قبل از عید نوروز مراسم «چهارشنبه سوری» را برگزار می‌کنند که در آن مردم از روی آتش می‌پرند تا به طور نمادین، مصیبت‌های سال گذشته را پشت سر بگذارند و از سلامت و رفاه در سال آینده استقبال کنند.
با آغاز نوروز، خانواده‌ها برای تبریک عید، دور هم جمع می‌شوند و از اقوام دیدن می‌کنند، بزرگ‌ترها به کوچک‌ترها عیدی می‌دهند و همه به موسیقی، رقص و جشن‌های شادی می‌پردازند. عید نوروز در ایران ۱۳ روز به طول می‌انجامد.
بسیاری از خانواده‌های ایرانی از چندین روز قبل از سال نو، برای سفر در تعطیلات نوروزی اقدام به رزرو بلیط هواپیما یا بلیط قطار می‌کنند. به همین دلیل است که هرچه به زمان عید نوروز نزدیک می‌شویم، بلیط‌های هوایی و قطار کمیاب‌تر و گران‌تر می‌شود. بسیاری دیگر نیز ترجیح می‌دهند با ماشین شخصی خود یا اتوبوس به سفر نوروزی بروند.
افغانستان؛ جشن نوروز در سرزمین افغان‌ها
در افغانستان، نوروز جایگاه ویژه‌ای در قلب مردم افغانستان دارد، مردمی که این جشن را با آمیزه‌ای از سنت‌ها، آیین‌های مذهبی و آداب‌ورسومی که نشان‌دهنده فرهنگ بی‌نظیر کشور است، برگزار می‌کنند. بسیاری از آدابورسوم نوروزی افغان‌ها مشابه همسایگان ایرانی آنهاست، از جمله سفره هفت‌سین، پریدن از آتش و نظافت بهاره.
بااین‌حال افغان‌ها سنت‌های متمایزی برای بزرگداشت عید نوروز دارند که فرهنگ افغانستان را نشان می‌دهد. یکی از محبوب‌ترین آدابورسوم در افغانستان، بادبادک‌بازی است. بادبادک‌بازی در افغانستان، نشان‌دهنده آزادی، شادی و روحیه امید است که مشخصه فرارسیدن بهار و سال نو است.
در عید نوروز، خانواده‌ها گرد هم می‌آیند تا غذاهای ویژه تهیه کنند، از اقوام دیدن کنند و به یکدیگر هدیه بدهند. نوروز در افغانستان زمان تجدید طبیعت، آشتی و پیوند دوباره با ریشه‌های فرهنگی است، زیرا افغان‌ها با هر پیشینه‌ای گرد هم می‌آیند تا تاریخ، سنت‌ها و آرزوهای مشترک خود را برای آینده‌ای روشن‌تر جشن بگیرند.
تاجیکستان؛ نوروز در سرزمین تاجیک‌ها
در تاجیکستان که بیشتر سنت‌هایش شبیه به سنت‌های فرهنگی ایرانی است، نوروز با حال و هوا و جشن‌های خاصی برگزار می‌شود. تاجیک‌ها در عید نوروز دور هم جمع می‌شوند و نو شدن طبیعت را جشن می‌گیرند.
تاجیک‌ها نوروز را با مجموعه‌ای از آدابورسوم و آیین‌های قدیمی مانند سفره هفت سین، مراسم پرش از آتش و نظافت بهاری خانه‌ها که همگی نمادی از پاکی، آبادانی و آغازی نو هستند، جشن می‌گیرند. یکی از جنبه‌های منحصربه‌فرد نوروز در تاجیکستان، سنت پخت «سومالک» است. سومالک، پودینگ شیرینی است که از جوانه گندم تهیه می شود و همانند سمنو است. این خوراکی، نماد شیرینی و فراوانی و زندگی است.
خانواده‌ها گرد هم می‌آیند تا سومالک را با هم آماده کنند، آهنگ می‌خوانند، شعر می‌خوانند و داستان‌هایی را به اشتراک می‌گذارند و وقایع نسل‌های گذشته به جوان‌ترها را منتقل می‌کند. نوروز در تاجیکستان زمان تأمل، سپاسگزاری و همبستگی است، زیرا تاجیک‌ها با هر پیشینه‌ای گرد هم می‌آیند تا تاریخ مشترک، ارزش‌ها و آرزوهایشان را برای آینده‌ای روشن‌تر گرامی بدارند.
آذربایجان؛ نوروز در سرزمین آتش
در آذربایجان، جایی که سنت‌ها و آدابورسوم فرهنگی کهن زرتشتی همچنان پابرجاست، نوروز به‌عنوان زمان تجدید، تولد دوباره و وحدت که از شکاف‌های مذهبی و قومی فراتر می‌رود، جشن گرفته می‌شود.
آذری‌ها نوروز را با آداب‌ورسومی خاص، غذاهای ویژه و جشن‌هایی که نشان‌دهنده میراث فرهنگی و سنت‌های متنوع این کشور است، برگزار می‌کنند. یکی از مهمترین آدابورسوم نوروزی در آذربایجان، «خونچا» است. در خونچا، غذاهای سنتی، میوه‌ها، آجیل، شیرینی‌ها و اقلام نمادین دیگری در سینی تزیینی گذاشته می‌شود.
آذربایجانی‌ها همچنین به مراسم «سامانی» می‌پردازند. در این مراسم، دانه‌های گندم یا جو را که نماد رشد، باروری و شکوفایی است در ظرف‌های مخصوصی پرورش می‌دهند. خانواده‌ها گرد هم می‌آیند تا از اقوام دیدن کنند، هدایایی مبادله کنند، تخم‌مرغ رنگ کنند و روح اتحاد، رفاقت و امید را در نوروز، جشن بگیرند.
پاکستان؛ نوروز در سرزمین هندویان
ایران و آسیای مرکزی تأثیرات فرهنگی فراوانی بر پاکستان گذاشته‌اند. در پاکستان نوروز با آدابورسوم، آیین‌ها و جشن‌هایی که نشان‌دهنده تنوع فرهنگی منطقه است، جشن گرفته می‌شود. پاکستانی‌ها نوروز را نشانه‌ای از سرزندگی، تجدید و نشاط می‌بینند و در بسیاری از آیین‌ها و جشن‌های نوروزی مشابه همسایگان ایرانی، افغانی و آسیای مرکزی خود عمل می‌کنند.
خانواده‌ها گرد هم می‌آیند تا سفره هفت‌سین را بچینند، در مراسم پرش از آتش شرکت کنند و به نظافت بهاری و می‌پردازند تا فرارسیدن سال نو و بهار را جشن بگیرند. در مناطقی مانند گیلگیت - بالتستان و چیترال که نوروز به‌عنوان یک جشنواره فرهنگی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، پاکستانی‌ها در رقص‌های سنتی، اجرای موسیقی و رویدادهای فرهنگی شرکت می‌کنند.
مردم پاکستان در نوروز، با هر پیشینه‌ای گرد هم می‌آیند تا زندگی، امید و تجدید طبیعت را جشن بگیرند.
کلام آخر
جشن باستانی نوروز، جایگاه ویژه‌ای در قلب و ذهن مردم در فرهنگ ، مذاهب و مناطق مختلف دارد. در این نوشته درباره برگزاری عید نوروز در کشورهای مختلف صحبت کردیم. نوروز در سراسر جهان، از ایران تا تاجیکستان، از افغانستان تا آذربایجان و پاکستان با آدابورسوم و سنت‌های خاصی جشن گرفته می‌شود. تمامی این آدابورسوم دارای مضامین تجدید، تولد دوباره و وحدت هستند. تمامی این مضامین فراتر از زبان‌ها، مرزها و زمان هستند.
- 11
- 3
